Tương lai ngành ngân hàng khi chính thức bỏ room tín dụng

Ngân hàng Nhà nước đang đẩy nhanh lộ trình xóa bỏ room tín dụng từ năm 2026, với Thông tư 14 siết chặt tỉ lệ an toàn vốn, định hình lại cuộc chơi ngành ngân hàng và mở ra cơ hội mới.

Thông tư 14 siết chặt “bộ đệm” vốn dọn đường bỏ room tín dụng

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đang thực hiện những bước đi quyết liệt nhằm tiến tới xóa bỏ cơ chế hạn mức tăng trưởng tín dụng, một công cụ điều hành chính sách tiền tệ đã được áp dụng trong nhiều năm. Như lời Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng từng khẳng định “không có công cụ nào là mãi mãi”, NHNN đang nghiên cứu khả năng chính thức gỡ bỏ “room” tín dụng từ năm 2026. Động thái mới nhất và rõ ràng nhất cho lộ trình này là việc ban hành Thông tư 14/2025/TT-NHNN, sẽ có hiệu lực từ ngày 15/9 tới đây.

Thông tư 14 được xem là một bước tiến quan trọng, cập nhật các quy định về an toàn vốn của hệ thống ngân hàng Việt Nam tiệm cận hơn với các chuẩn mực quốc tế, cụ thể là Basel III. Văn bản này đặt ra những yêu cầu chặt chẽ hơn về năng lực vốn của các tổ chức tín dụng.

Một trong những nội dung cốt lõi là các quy định về tỉ lệ vốn, bao gồm:

• Tỉ lệ vốn lõi cấp 1 (vốn chủ sở hữu, lợi nhuận giữ lại) phải đạt tối thiểu 4,5%.

• Tỉ lệ vốn cấp 1 (bao gồm vốn lõi và các công cụ vốn cấp 1 bổ sung) phải đạt tối thiểu 6%.

• Tỉ lệ an toàn vốn (CAR) phải duy trì ở mức tối thiểu 8%.

Đáng chú ý, Thông tư 14 lần đầu tiên giới thiệu các khái niệm về bộ đệm vốn, một công cụ quan trọng của Basel III. Các bộ đệm này bao gồm bộ đệm bảo toàn vốn (CCB), bộ đệm vốn phản chu kỳ (CCyB) và bộ đệm vốn áp dụng cho các ngân hàng có tầm quan trọng hệ thống. Đây là những “tấm đệm” tài chính bắt buộc, giúp ngân hàng có đủ nguồn lực để chống chịu trước các cú sốc kinh tế mà không làm gián đoạn hoạt động cho vay.

Thông tư cũng đưa ra hướng dẫn chi tiết về cách tính tài sản có rủi ro, yếu tố then chốt để xác định CAR. Theo đó, hệ số rủi ro sẽ được điều chỉnh dựa trên các tiêu chí cụ thể về chất lượng tài sản bảo đảm và mục đích của khoản vay. Ví dụ, các khoản vay cho doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), nông nghiệp, nông thôn sẽ được hưởng hệ số rủi ro ưu đãi hơn. Ngược lại, hệ số rủi ro cho các khoản nợ xấu sẽ tăng lên, buộc các ngân hàng phải thận trọng hơn trong việc cấp tín dụng và xử lí nợ.

Một quy định mang tính bước ngoặt khác trong Thông tư 14 là việc siết chặt quy định chia cổ tức bằng tiền mặt. Cụ thể, ngân hàng chỉ được phép chia lợi nhuận bằng tiền mặt khi đã đáp ứng đầy đủ các tỉ lệ an toàn vốn theo một lộ trình tăng dần, với CAR tối thiểu (đã bao gồm bộ đệm bảo toàn vốn) tăng từ 8,625% trong năm đầu tiên lên đến 10,5% vào năm thứ tư. Quy định này tạo ra một thông điệp rõ ràng: muốn trả cổ tức cho cổ đông, ngân hàng phải ưu tiên củng cố nền tảng vốn và năng lực chịu đựng rủi ro trước.

Dòng vốn tín dụng và bài toán điều tiết cho tăng trưởng bền vững

Việc NHNN quyết tâm xóa bỏ room tín dụng và ban hành Thông tư 14 xuất phát từ chính thực trạng của dòng vốn trong nền kinh tế. Số liệu 6 tháng đầu năm 2025 cho thấy bức tranh tăng trưởng tín dụng khá ấn tượng, tăng 19,4% so với cùng kỳ, trong khi cung tiền cũng tăng gần 17%, mức cao nhất kể từ năm 2017. Tuy nhiên, khi phân tích sâu hơn vào cơ cấu, có những điểm đáng lo ngại.

Động lực tăng trưởng chính vẫn đến từ các lĩnh vực như vận tải, kinh doanh bất động sản và các ngành khác, vốn là những khu vực tiềm ẩn rủi ro cao. Trong khi đó, các lĩnh vực được xem là nền tảng cho sự phát triển bền vững của nền kinh tế như công nghiệp hỗ trợ hay công nghệ cao dù có khởi sắc nhưng tỉ trọng vẫn còn quá nhỏ bé. Dòng vốn chưa thực sự chảy vào nơi cần đến nhất để tạo ra sức bật dài hạn.

Thực trạng này đặt ra một bài toán hóc búa cho nhà điều hành. Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ có 2 triệu doanh nghiệp hoạt động, trong đó có ít nhất 20 doanh nghiệp lớn tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Để hiện thực hóa tham vọng này, nền kinh tế cần một cơ chế vốn linh hoạt để khối doanh nghiệp tư nhân có thể lớn mạnh. Khi thị trường vốn (cổ phiếu, trái phiếu) còn trong giai đoạn hoàn thiện, tín dụng ngân hàng vẫn là kênh dẫn vốn chủ lực.

Tuy nhiên, sự linh hoạt phải đi đôi với an toàn. Bài học từ giai đoạn khủng hoảng 2007 – 2010, khi tín dụng tăng trưởng nóng chảy vào các lĩnh vực đầu cơ, vẫn còn nguyên giá trị. Do đó, việc chuyển đổi từ công cụ hành chính (cấp hạn mức tín dụng) sang công cụ dựa trên các chỉ số rủi ro và sức khỏe của từng ngân hàng (như CAR và các bộ đệm vốn) là một bước đi hợp lí.

Cơ chế mới vừa cho phép các ngân hàng khỏe mạnh, quản trị rủi ro tốt được tự do mở rộng tín dụng, vừa kiểm soát rủi ro hệ thống bằng cách buộc các ngân hàng phải có “bộ đệm” vốn đủ dày để hấp thụ các cú sốc.

Tương lai thị trường và cơ hội cho nhà đầu tư cổ phiếu ngân hàng

Việc áp dụng các chuẩn mực vốn chặt chẽ hơn theo Thông tư 14 chắc chắn sẽ thúc đẩy một làn sóng tăng vốn mạnh mẽ trong toàn ngành ngân hàng. Cuộc đua nâng cao năng lực tài chính sẽ không còn là câu chuyện riêng của một vài ngân hàng mà trở thành yêu cầu bắt buộc để tồn tại và phát triển.

Theo đánh giá của các chuyên gia tại Vietcap, những ngân hàng có lợi thế trong cuộc đua này là những đơn vị đã có sẵn một bộ đệm vốn mạnh, danh mục tài sản bảo đảm chất lượng cao và có định hướng rõ ràng vào các phân khúc an toàn hơn như bán lẻ và doanh nghiệp nhỏ và vừa. Cụ thể, những cái tên như Vietcombank, Techcombank, ACB và MB được nhận định sẽ có lợi thế cạnh tranh lớn hơn khi triển khai quy định mới.

Đối với nhà đầu tư, bối cảnh này mở ra cả thách thức và cơ hội. Theo nhận định của 60s Hôm Nay, nhà đầu tư cổ phiếu ngân hàng cần phải có cái nhìn sâu sắc hơn vào “sức khỏe” tài chính của từng ngân hàng thay vì chỉ nhìn vào câu chuyện tăng trưởng tín dụng đơn thuần.

Các chỉ số như CAR, tỉ lệ vốn cấp 1, và khả năng đáp ứng các bộ đệm vốn sẽ trở thành thước đo quan trọng để đánh giá tiềm năng của một cổ phiếu. Những ngân hàng có khả năng tăng vốn thành công và duy trì CAR ở mức cao sẽ không chỉ hoạt động an toàn hơn mà còn có nhiều dư địa để tăng trưởng và chia cổ tức hấp dẫn trong tương lai.

Đối với thị trường bất động sản, việc siết chặt hệ số rủi ro cho các khoản vay liên quan có thể sẽ làm giảm dòng vốn tín dụng chảy vào các dự án mang tính đầu cơ. Thay vào đó, dòng vốn sẽ ưu tiên các chủ đầu tư uy tín và các dự án có pháp lí rõ ràng, đáp ứng nhu cầu ở thực. Điều này về dài hạn sẽ góp phần làm lành mạnh hóa thị trường.

Việc chuyển đổi sang một cơ chế quản lí tín dụng dựa trên rủi ro và chuẩn mực vốn quốc tế là một bước đi tất yếu và đúng đắn của NHNN. Thông tư 14 không chỉ là một văn bản pháp quy mà còn là một “luật chơi” mới, định hình lại toàn bộ ngành ngân hàng trong thập kỉ tới. Thách thức về tăng vốn là rất lớn, nhưng đây cũng chính là cơ hội để hệ thống ngân hàng Việt Nam trở nên vững mạnh, minh bạch và an toàn hơn, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của cả nền kinh tế.

Minh Duy

Nguồn tham khảo: Vietnamfinance.vn