Đổi mới tư duy và chiến lược để tối ưu hiệu quả thu hút FDI

Thu hút FDI đòi hỏi đổi mới tư duy và chiến lược bài bản, nhằm phát huy tối đa tiềm năng và mang lại lợi ích bền vững cho nền kinh tế Việt Nam.

Vốn FDI đổ vào Việt Nam kỷ lục, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế

Năm 2023 và những tháng đầu năm 2024 ghi nhận một tín hiệu vô cùng tích cực khi dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ. 

Theo số liệu từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tổng vốn FDI đăng ký trong năm 2023 đạt 36,61 tỷ USD, tăng 32,1% so với năm trước. Đặc biệt, vốn FDI đã đóng góp đáng kể vào ngân sách nhà nước với 18,3 tỷ USD, chiếm 25,4% tổng thu ngân sách và xuất khẩu khoảng 259,1 tỷ USD, tương đương 73,1% kim ngạch xuất khẩu cả nước.

Bước sang năm 2024, xu hướng này tiếp tục được duy trì với tổng vốn FDI đạt hơn 24,78 tỷ USD chỉ trong 9 tháng đầu năm.

Bên cạnh đó, vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vào Việt Nam tiếp tục tập trung vào các tỉnh thành có lợi thế cạnh tranh như Bắc Ninh, Hồ Chí Minh, Hải Phòng. 10 địa phương này chiếm tới 79,6% số dự án mới và 69,4% tổng vốn đầu tư, cho thấy sự hấp dẫn của các địa phương này đối với nhà đầu tư.

Ngoài ra, sự có mặt của Apple và các đối tác tại Việt Nam không chỉ mang đến nguồn vốn đầu tư lớn mà còn thúc đẩy sự chuyển dịch mạnh mẽ của ngành công nghiệp sản xuất. 

Việc tập trung vào các lĩnh vực công nghệ cao như bán dẫn và trí tuệ nhân tạo đã giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và thu hút thêm nhiều dự án FDI chất lượng cao. Với những lợi thế sẵn có, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một cường quốc sản xuất công nghệ trong tương lai không xa.

Những yếu tố giúp Việt Nam trở thành điểm sáng FDI

Việt Nam nằm ở trung tâm khu vực Đông Nam Á, gần các thị trường lớn như Trung Quốc, Nhật Bản, và Hàn Quốc. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Việt Nam hiện đã ký kết hơn 15 hiệp định FTA, bao gồm các hiệp định quan trọng như EVFTA và CPTPP. Những hiệp định này không chỉ giúp giảm thuế quan mà còn mở ra cơ hội lớn cho các nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận thị trường quốc tế thông qua Việt Nam.

Bên cạnh đó, Việt Nam sở hữu lực lượng lao động trẻ, có tay nghề và chi phí lao động cạnh tranh. Đây là một trong những yếu tố hấp dẫn các doanh nghiệp FDI, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất và gia công.

FDI – Động lực tăng trưởng hay cạm bẫy giá trị gia tăng thấp?

Mặc dù dòng vốn FDI chảy vào Việt Nam ngày càng mạnh mẽ, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế, song các chuyên gia vẫn bày tỏ những lo ngại về hiệu quả thực sự của loại hình đầu tư này.

Tại hội thảo khoa học với chủ đề “Tư duy tiếp cận và định hướng phát triển mới đối với khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam”, GS.TSKH. Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE), đã chỉ ra rằng Việt Nam vẫn chưa tận dụng tối đa lợi ích từ FDI.

Dù thu hút được lượng vốn lớn, nhưng phần lớn lợi nhuận lại được chuyển về nước sở tại của các nhà đầu tư. Bên cạnh đó, việc chuyển giao công nghệ và nâng cao năng lực quản trị cho doanh nghiệp trong nước vẫn còn hạn chế.

Một khảo sát gần đây cho thấy, mặc dù Việt Nam có nhiều lợi thế về chi phí lao động, thuế và môi trường đầu tư, nhưng các doanh nghiệp FDI vẫn đánh giá thấp về chất lượng cơ sở hạ tầng, thủ tục hành chính và vấn đề tham nhũng.

Các chính sách hiện hành chủ yếu tập trung vào ưu đãi thuế, thiếu tính đa dạng và cạnh tranh. Ngoài ra, việc điều phối và thực thi các chính sách này cũng chưa được đồng bộ.

Theo Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD), Việt Nam cùng nhiều quốc gia khác đang đối mặt với nguy cơ mắc “bẫy” giá trị gia tăng thấp. Điều này có nghĩa là FDI chủ yếu tập trung vào các ngành công nghiệp nhẹ, sử dụng nhiều lao động, tạo ra ít giá trị gia tăng và ít góp phần vào đổi mới công nghệ.

Chiến lược đổi mới để nâng cao hiệu quả FDI

Thay vì tập trung vào các ngành sản xuất thâm dụng lao động, Việt Nam cần hướng đến thu hút FDI vào các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao như công nghệ cao, năng lượng tái tạo, và dịch vụ tài chính.

Cần có các chính sách thúc đẩy doanh nghiệp FDI sử dụng sản phẩm và dịch vụ của doanh nghiệp trong nước, giúp phát triển ngành công nghiệp phụ trợ mà còn gia tăng giá trị nội địa hóa.

Các cơ quan chức năng cần tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa quy trình cấp phép đầu tư, và tăng cường tính minh bạch để tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư.

Chính phủ cần đầu tư mạnh vào hạ tầng giao thông, logistics, và năng lượng, đặc biệt ở các khu vực kinh tế trọng điểm như Đồng bằng sông Cửu Long và Tây Nguyên, để hỗ trợ các dự án FDI.

Nhìn chung, xuất nhập khẩu Việt Nam trong năm 2024 sẽ tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế, đóng góp đáng kể vào tăng trưởng GDP. Mặc dù còn nhiều thách thức, nhưng với những chiến lược kinh tế phù hợp và khả năng thích ứng linh hoạt với các biến động của thị trường quốc tế, Việt Nam vẫn có thể duy trì đà tăng trưởng mạnh mẽ, tiếp tục là một điểm sáng trong bức tranh kinh tế toàn cầu.

Phương Thảo

Xem thêm tin: Tại đây