Doanh nghiệp xuất nhập khẩu gặp khó trong bối cảnh biến động

Biến động kinh tế quốc tế đe dọa hoạt động xuất nhập khẩu

Hoạt động xuất nhập khẩu tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức do biến động kinh tế toàn cầu, từ lạm phát đến suy giảm nhu cầu tại các thị trường lớn như Mỹ và EU. Tại hội nghị đối thoại do Ban Quản lý Khu kinh tế Hải Phòng tổ chức, các doanh nghiệp đã thẳng thắn phản ánh những khó khăn trong việc thực thi chính sách, đặc biệt là các rào cản về thủ tục hải quan, chi phí logistics, và thiếu hụt đơn hàng.

Doanh nghiệp kiến nghị cần hỗ trợ đa dạng hóa thị trường và tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA (Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU), CPTPP (Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương), và RCEP (Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực) để giảm phụ thuộc vào thị trường truyền thống.

Trong khi đó, bức tranh xuất nhập khẩu vẫn ghi nhận điểm sáng tại Quảng Ninh. Quý I/2025, sản lượng hàng hóa qua các cảng biển tại đây đạt hơn 40 triệu tấn, tăng 7,07% so với cùng kỳ năm 2024. Hơn 34.000 lượt tàu biển đã cập cảng, và vận chuyển hành khách du lịch quốc tế đạt gần 73.000 người. Sự tăng trưởng này đến từ nỗ lực cải cách thủ tục hành chính, tối ưu hóa khai thác cảng, và quảng bá thương hiệu, giúp Quảng Ninh duy trì môi trường kinh doanh thông thoáng và đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng kinh tế 14% trong năm 2025.

Hạ tầng giao thông cũng là yếu tố hỗ trợ quan trọng. Dự án tuyến đường bộ ven biển qua Thái Bình, với tổng vốn đầu tư hơn 4.800 tỷ đồng, đã hoàn thành 90% khối lượng công việc. Trong đó, ngân sách Trung ương góp 1.100 tỷ đồng, địa phương và nguồn vốn hợp pháp 2.650 tỷ đồng, vốn BOT (Xây dựng – Kinh doanh – Chuyển giao) 1.090 tỷ đồng. Tuyến đường dự kiến thông xe vào dịp Quốc khánh 2/9/2025, hứa hẹn cải thiện logistics và kết nối các khu công nghiệp với cảng biển.

Phân tích tác động: Áp lực từ chi phí Logistics và suy giảm đơn hàng

Sự tăng trưởng 7% sản lượng hàng hóa tại cảng Quảng Ninh là tín hiệu tích cực, nhưng không đủ bù đắp cho những khó khăn chung của ngành xuất nhập khẩu. So với năm 2023, khi kim ngạch xuất khẩu giảm 11,9% trong quý I, đạt 79,17 tỷ USD, bối cảnh năm 2025 vẫn chịu tác động từ lạm phát và thắt chặt tiền tệ tại các thị trường lớn.

Nhu cầu tiêu dùng suy giảm khiến các doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt trong các ngành như dệt may, gỗ, và thủy sản, đối mặt với tình trạng thiếu đơn hàng. Chi phí logistics, từng tăng 5-7 lần vào năm 2021 do thiếu container, tiếp tục là gánh nặng khi giá cước vận tải biển chưa ổn định.

Các doanh nghiệp tại Hải Phòng nhấn mạnh khó khăn trong việc tuân thủ các quy định hải quan và kiểm tra chuyên ngành, làm tăng thời gian thông quan và chi phí. Ví dụ, quy định về kiểm soát nguồn gốc gỗ hợp pháp, được siết chặt từ năm 2020, khiến doanh nghiệp gỗ phải đầu tư thêm vào hệ thống truy xuất nguồn gốc, làm tăng giá thành sản phẩm. Ngoài ra, việc phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu, như 25% gỗ nguyên liệu cho ngành chế biến gỗ, khiến doanh nghiệp dễ bị ảnh hưởng bởi biến động giá và rủi ro thương mại quốc tế.

Hiệp định FTA mang lại cơ hội miễn giảm thuế quan, nhưng doanh nghiệp nhỏ và vừa, chiếm phần lớn tại Việt Nam, gặp khó trong việc đáp ứng tiêu chuẩn về xuất xứ hàng hóa và công nghệ. Năm 2021, chỉ 30% doanh nghiệp dệt may tận dụng được EVFTA do thiếu chuỗi cung ứng khép kín. Đầu tư công nghệ, như tự động hóa và chuyển đổi số, là giải pháp dài hạn nhưng đòi hỏi vốn lớn, trong khi nhiều doanh nghiệp đang thiếu dòng tiền do đơn hàng giảm.

Điểm sáng từ Quảng Ninh cho thấy cải cách hành chính và đầu tư hạ tầng có thể giảm áp lực cho doanh nghiệp. Việc đón 73.000 hành khách du lịch quốc tế qua cảng biển trong quý I/2025 không chỉ thúc đẩy du lịch mà còn mở ra cơ hội xuất khẩu tại chỗ, như sản phẩm OCOP (Mỗi xã một sản phẩm), vốn đang được đẩy mạnh để tiếp cận thị trường quốc tế.

Dự báo thị trường: Xuất nhập khẩu đối mặt thách thức nhưng có cơ hội phục hồi

Tại 60s Hôm Nay, chúng tôi dự báo hoạt động xuất nhập khẩu sẽ tiếp tục đối mặt với áp lực trong quý II/2025, khi nhu cầu tại Mỹ và EU chưa phục hồi mạnh, dự kiến chỉ tăng 3-5%. Cổ phiếu logistics, như GMD và VSC, có thể tăng 5-7% nhờ đầu tư hạ tầng cảng và cải cách thủ tục, nhưng rủi ro lạm phát toàn cầu 1-2% có thể làm giảm lợi nhuận. Doanh nghiệp nên tập trung vào thị trường mới như Canada, nơi xuất khẩu Việt Nam tăng 20% trong năm 2023, hoặc đẩy mạnh thương mại điện tử xuyên biên giới để giảm chi phí marketing và vận tải.

Nhà đầu tư nên ưu tiên cổ phiếu ngành thủy sản, như VHC, dự kiến tăng 8% trong quý III/2025, nhờ kim ngạch xuất khẩu ổn định và nhu cầu tăng tại Trung Quốc. Ngược lại, cổ phiếu dệt may, như VGT, có thể chỉ tăng 3-4% do chi phí nguyên liệu nhập khẩu cao. Doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần đầu tư vào công nghệ, như phần mềm quản lý chuỗi cung ứng, và tận dụng các gói hỗ trợ từ Ban Quản lý Khu kinh tế Hải Phòng để nâng cao năng suất.

Rủi ro lớn nhất là nếu các nước phát triển áp dụng thêm rào cản kỹ thuật, như yêu cầu sản xuất carbon thấp, Việt Nam có thể mất 5-10% kim ngạch xuất khẩu vào EU. Tuy nhiên, các dự án hạ tầng, như tuyến đường ven biển Thái Bình, sẽ giảm 10-15% chi phí logistics nội địa, tạo lợi thế cho doanh nghiệp tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và miền Bắc. Bất động sản khu công nghiệp, như KBC, cũng có thể tăng giá 7% nhờ nhu cầu thuê đất từ các doanh nghiệp xuất khẩu.

Phương Thảo

Nguồn tham khảo: Nhân Dân