Xuất khẩu tôm có cơ hội chạm mốc 4,5 tỷ USD giữa thách thức

Ngành tôm Việt Nam sản lượng tăng, xuất khẩu đặt kỳ vọng lớn

Ngành nuôi tôm Việt Nam đang bước vào năm 2025 với triển vọng tích cực sau những kết quả khả quan của năm 2024. Theo thông tin từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, diện tích nuôi tôm nước lợ năm 2024 đạt 737.000 ha, sản lượng 1,264 triệu tấn, tăng 5,3% so với 2023. Sang năm 2025, diện tích dự kiến mở rộng lên 750.000 ha, sản lượng ước tính 1,29 triệu tấn, tăng thêm 2%. Hai giống tôm chủ đạo – tôm sú và tôm chân trắng – tiếp tục dẫn dắt ngành, với mục tiêu sản lượng lần lượt là 400.000 tấn và 700.000 tấn.

Thành tựu nổi bật của năm 2024 là kim ngạch xuất khẩu tôm đạt gần 4 tỷ USD, tăng 14% so với năm trước, nhờ nhu cầu phục hồi từ các thị trường lớn như Mỹ, EU và Nhật Bản. Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) dự báo năm 2025, xuất khẩu tôm có thể cán mốc 4,3-4,5 tỷ USD, tương đương mức tăng 10-15%. Động lực chính đến từ xu hướng tiêu thụ sản phẩm chế biến sâu (sản phẩm tôm đã qua xử lý như tôm hấp, tôm lột vỏ) tại các thị trường cao cấp.

Tuy nhiên, ngành tôm không tránh khỏi những rào cản lớn. Chi phí sản xuất tại Việt Nam hiện cao hơn 30% so với các đối thủ như Ấn Độ và Indonesia, làm giảm sức cạnh tranh về giá. Dịch bệnh như hội chứng chết sớm (EMS – Early Mortality Syndrome) và bệnh phân trắng vẫn là mối đe dọa thường trực, gây thiệt hại lớn cho người nuôi. Để vượt qua, các doanh nghiệp lớn như Minh Phú đã tiên phong áp dụng công nghệ sinh học, giúp giảm 30-50% chi phí và hạn chế rủi ro dịch bệnh.

Ngoài ra, liên kết chuỗi giá trị đang được xem là chìa khóa để nâng cao chất lượng. Việc hợp tác giữa người nuôi, doanh nghiệp chế biến và đơn vị xuất khẩu giúp đảm bảo nguồn cung ổn định, đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe từ các thị trường nhập khẩu. VASEP cũng kêu gọi Chính phủ đẩy mạnh ngoại giao kinh tế, đặc biệt với Mỹ, EU, Nhật Bản, nhằm tận dụng tối đa cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do (FTA).

Phân tích xuất khẩu tôm, tiềm năng lớn nhưng áp lực không nhỏ

Sản lượng tôm tăng từ 1,264 triệu tấn năm 2024 lên 1,29 triệu tấn năm 2025, dù chỉ tăng 2%, là tín hiệu tích cực trong bối cảnh diện tích nuôi chỉ mở rộng thêm 13.000 ha. Điều này cho thấy năng suất nuôi tôm đang được cải thiện, nhờ ứng dụng công nghệ và quản lý tốt hơn. So với năm 2020 – khi sản lượng chỉ đạt khoảng 900.000 tấn do dịch bệnh và thị trường suy giảm – mức 1,29 triệu tấn phản ánh sự phục hồi mạnh mẽ của ngành sau đại dịch.

Kim ngạch xuất khẩu 4 tỷ USD năm 2024, tăng 14%, đánh dấu bước tiến đáng kể so với giai đoạn 2021-2022, khi giá trị dao động quanh 3,5-3,8 tỷ USD. Dự báo 4,3-4,5 tỷ USD năm 2025 cho thấy Việt Nam đang tận dụng tốt nhu cầu từ Mỹ (thị trường lớn nhất, chiếm khoảng 25-30% kim ngạch), EU và Nhật Bản. Đặc biệt, sản phẩm chế biến sâu ngày càng được ưa chuộng, giúp tăng giá trị gia tăng thay vì chỉ xuất thô như trước đây.

Tuy nhiên, chi phí sản xuất cao hơn 30% so với Ấn Độ, Indonesia là điểm yếu lớn. Ví dụ, giá thành nuôi tôm chân trắng tại Việt Nam vào khoảng 4-5 USD/kg, trong khi Ấn Độ chỉ 3-3,5 USD/kg, khiến tôm Việt khó cạnh tranh ở phân khúc giá thấp. Dịch bệnh như EMS có thể làm giảm 20-30% sản lượng ở một số vùng nếu không kiểm soát tốt, như đã xảy ra tại Đồng bằng sông Cửu Long năm 2022. Công nghệ sinh học của Minh Phú, giảm chi phí 30-50%, là giải pháp khả thi, nhưng chưa phổ biến rộng do đòi hỏi vốn đầu tư ban đầu lớn.

Tiêu chuẩn nhập khẩu khắt khe từ EU (về dư lượng kháng sinh) và Nhật Bản (về truy xuất nguồn gốc) cũng buộc doanh nghiệp phải đầu tư nhiều hơn vào chất lượng. Nếu không đáp ứng, nguy cơ mất thị phần vào tay đối thủ là rất cao, đặc biệt khi Ấn Độ đang đẩy mạnh xuất khẩu tôm chế biến sang EU.

Dự báo thị trường xuất khẩu tôm, cơ hội đi đôi với đổi mới

Năm 2025, xuất khẩu tôm Việt Nam có thể đạt 4,5 tỷ USD nếu thị trường Mỹ, EU, Nhật Bản tiếp tục phục hồi và nhu cầu chế biến sâu tăng. Với sản lượng 1,29 triệu tấn, Việt Nam củng cố vị thế top 1 thế giới về tôm sú (400.000 tấn) và top 3 về tôm chân trắng (700.000 tấn). Tuy nhiên, để đạt mục tiêu, ngành cần vượt qua thách thức chi phí và dịch bệnh bằng mô hình nuôi bền vững.

Trong tài chính, cổ phiếu thủy sản như MPC (Minh Phú) có thể tăng 10-15% nếu xuất khẩu chạm mốc 4,5 tỷ USD, nhờ lợi nhuận cải thiện. Nhà đầu tư nên cân nhắc giữ 10-20% danh mục ở mã này, nhưng tránh lướt sóng ngắn hạn do biến động giá tôm toàn cầu. Về chứng khoán, các công ty logistics hỗ trợ xuất khẩu (GMD, VSC) cũng tiềm năng, với khả năng tăng trưởng 5-10% nhờ vận chuyển thủy sản tăng. Với bất động sản, nhu cầu kho lạnh tại Cần Thơ, Bạc Liêu có thể đẩy giá thuê lên 7-10%, hỗ trợ chuỗi cung ứng tôm.

Tại 60s Hôm Nay, chúng tôi nhận định doanh nghiệp cần ưu tiên xây dựng thương hiệu “tôm sạch, tôm xanh” để chinh phục thị trường cao cấp. Nhà đầu tư nên theo dõi chính sách ngoại giao kinh tế với Mỹ, EU, vì bất kỳ FTA nào được tận dụng tốt sẽ thúc đẩy kim ngạch. Rủi ro lớn nhất là dịch bệnh bùng phát hoặc chi phí nguyên liệu tăng, làm giảm biên lợi nhuận.

Phương Thảo

Nguồn tham khảo: Thời báo Ngân hàng