Thương mại điện tử Việt, tăng phí xây dựng tương lai thị trường ổn định

Sàn thương mại điện tử tăng phí, người bán lao đao trước áp lực mới

Thị trường thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam đang bước vào giai đoạn tăng trưởng đầy thách thức. Từ ngày 1/4/2025, các sàn lớn như Shopee, TikTok Shop, và Lazada đồng loạt điều chỉnh phí dịch vụ, khiến cộng đồng người bán hàng online lo lắng.

Shopee áp dụng mức phí cố định mới lên tới 10% tùy ngành hàng, trong khi TikTok Shop nâng phí hoa hồng Shop Mall lên 7,7%. Chưa dừng lại, chính sách hỗ trợ phí hoàn hàng trước đây bị cắt bỏ, chuyển gánh nặng chi phí này sang vai người bán.

Theo Metric, tổng doanh số 5 sàn thương mại điện tử (TMĐT) lớn nhất năm 2024 đạt 318.900 tỉ đồng, tăng 37,36% so với 2023. Tuy nhiên, số cửa hàng phát sinh đơn hàng giảm 20,25%, tương đương 165.000 gian hàng rời bỏ nền tảng. Điều này cho thấy thương mại điện tử (TMĐT) không còn là “mỏ vàng” dễ khai thác như trước. Người bán giờ đây phải đầu tư nhiều hơn vào quảng cáo, tối ưu vận hành, và cạnh tranh khốc liệt để giữ chân khách hàng.

Nguyễn Anh Tuấn, một nhà bán đồ mẹ và bé trên Shopee, chia sẻ: “Tôi đang trả hơn 18% doanh thu cho phí sàn. Thêm phí quảng cáo và vận chuyển, lợi nhuận gần như cạn kiệt. Tăng phí buộc tôi nâng giá bán, nhưng điều đó có thể khiến khách hàng bỏ đi.” Tình cảnh này không hiếm. Nhiều tiểu thương nhỏ lẻ đối mặt nguy cơ bị loại khỏi cuộc chơi nếu không thích nghi kịp với chính sách mới.

Người tiêu dùng cũng bị ảnh hưởng gián tiếp. Đỗ Huyền Trang, nhân viên văn phòng tại Hà Nội, cho biết: “Tôi mua sắm online vì giá rẻ và tiện lợi. Nếu giá tăng do phí sàn, tôi sẽ cân nhắc kỹ hơn.” Sự thay đổi này có thể làm giảm sức hút của TMĐT, vốn từng là kênh mua sắm chủ đạo nhờ ưu đãi và freeship (miễn phí vận chuyển).

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cảnh báo rằng, nếu không có cơ chế bảo vệ, người bán sẽ tiếp tục chịu thiệt trước các sàn thương mại điện tử (TMĐT) lớn. Hiện tại, chính sách chủ yếu tập trung bảo vệ người tiêu dùng, trong khi người bán – yếu tố cốt lõi của hệ sinh thái – lại bị bỏ ngỏ quyền lợi.

Phân tích thị trường thương mại điện tử (TMĐT), chi phí tăng cao định hình lại cuộc chơi

Dữ liệu từ Metric cho thấy sự phân hóa rõ rệt trong thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam. Doanh số tăng 37,36% lên 318.900 tỉ đồng năm 2024 là tín hiệu tích cực, nhưng việc 165.000 cửa hàng rút lui phản ánh áp lực cạnh tranh ngày càng lớn. Trước đây, giai đoạn 2020-2022, các sàn thu hút người bán bằng chính sách phí thấp và hỗ trợ vận hành. Nay, khi thị trường bão hòa, các nền tảng chuyển sang tăng phí để bù đắp chi phí và nâng cấp dịch vụ.

Mức phí 10% của Shopee hay 7,7% của TikTok Shop không chỉ là con số đơn thuần. Với một đơn hàng 500.000 đồng, người bán có thể mất 50.000-90.000 đồng cho phí sàn, chưa kể phí quảng cáo (thường 5-10% doanh thu) và vận chuyển (20.000-30.000 đồng/đơn). Tổng chi phí có thể chiếm 25-30% giá trị đơn hàng, khiến biên lợi nhuận của tiểu thương nhỏ lẻ bị bào mòn.

So với năm 2020, khi phí sàn chỉ dao động 1-3%, chi phí vận hành hiện tại cao gấp 3-5 lần. Điều này buộc người bán phải thay đổi chiến lược: tăng giá, giảm chất lượng sản phẩm, hoặc đầu tư mạnh hơn vào quảng cáo để duy trì doanh số. Tuy nhiên, không phải ai cũng đủ nguồn lực.

Nghiên cứu của Ủy ban châu Âu chỉ ra 46% doanh nghiệp bán hàng qua TMĐT gặp vấn đề với sàn, từ thay đổi chính sách đột ngột đến khó tiếp cận dữ liệu kinh doanh. Tại Việt Nam, tình trạng tương tự đang xảy ra, đặc biệt với các shop nhỏ bị khóa gian hàng mà không rõ lý do.

VCCI nhấn mạnh sự bất bình đẳng giữa người bán và sàn. Các nền tảng lớn, nhất là sàn xuyên biên giới 100% vốn ngoại, hoạt động mà không cần giấy phép kinh doanh như sàn nội địa. Điều này tạo lợi thế không công bằng, đẩy các sàn nhỏ như Tiki, Sendo vào thế yếu. Nếu không có khung pháp lý minh bạch, người bán nhỏ lẻ sẽ tiếp tục bị thiệt thòi, còn hệ sinh thái TMĐT mất đi tính đa dạng.

Dự báo thị trường TMĐT, tác động đến kinh doanh và đầu tư

Tăng phí từ 1/4/2025 sẽ định hình lại TMĐT Việt Nam trong vài năm tới. Nếu không có chính sách bảo vệ người bán, số lượng gian hàng rút lui có thể tăng thêm 10-15% vào cuối 2025, nhất là các tiểu thương không đủ sức cạnh tranh. Ngược lại, các sàn lớn như Shopee, TikTok Shop có thể củng cố vị thế nhờ doanh thu phí tăng, nhưng rủi ro mất đi người bán – nguồn cung chính – là điều cần cân nhắc.

Trong tài chính, cổ phiếu công ty thương mại điện tử (TMĐT) như Sea Limited (công ty mẹ Shopee) có thể hưởng lợi ngắn hạn từ doanh thu phí. Nhà đầu tư nên giữ 10-15% danh mục ở các mã này, nhưng cần theo dõi phản ứng của thị trường Việt Nam – nơi đóng góp lớn vào lợi nhuận Sea.

Về chứng khoán, doanh nghiệp logistics (vận chuyển cho TMĐT) như Giao Hàng Nhanh, Viettel Post cũng có tiềm năng tăng trưởng nhờ khối lượng đơn hàng vẫn cao, dù phí hoàn hàng gây áp lực lên người bán. Với bất động sản, tác động gián tiếp khi các kho bãi phục vụ thương mại điện tử (TMĐT) tiếp tục được săn đón ở TP.HCM, Hà Nội.

Tại 60s Hôm Nay, chúng tôi nhận định người bán cần đa dạng hóa kênh, như xây dựng website riêng hoặc tận dụng mạng xã hội, để giảm phụ thuộc vào sàn. Doanh nghiệp TMĐT nhỏ nên tận dụng chính sách đơn giản hóa thủ tục mà VCCI đề xuất để cạnh tranh.

Nhà đầu tư cá nhân nên ưu tiên mã logistics và công nghệ dài hạn, tránh lướt sóng ngắn khi thị trường biến động bởi chính sách phí. Rủi ro lớn nhất là khung pháp lý chậm cập nhật, khiến người bán nhỏ lẻ tiếp tục chịu thiệt.

Tăng phí thương mại điện tử (TMĐT) mở ra cơ hội cho sàn lớn nhưng là thách thức sống còn với người bán, đòi hỏi sự can thiệp kịp thời để giữ cân bằng thị trường.

Phương Thảo

Nguồn tham khảo: Thời báo Ngân hàng