Thách thức mới cho xuất khẩu rau quả 2025

Kim ngạch xuất khẩu rau quả tháng 3/2025 tiếp tục lao dốc, khi sầu riêng – mặt hàng chủ lực – không còn giữ được phong độ như năm 2024, đặt ra nhiều thử thách cho ngành nông sản Việt Nam trong năm mới.

Kim ngạch ngành nông sản giảm mạnh

Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit) ước tính, tháng 3/2025, xuất khẩu rau quả chỉ đạt 421 triệu USD, giảm 10,5% so với cùng kỳ năm 2024. Đây là tháng thứ ba liên tiếp kim ngạch ngành này sụt giảm, kéo tổng giá trị quý I/2025 xuống còn 1,1 tỉ USD, giảm 13,2% so với cùng kỳ năm trước.

Trung Quốc vẫn là thị trường tiêu thụ chính của nông sản Việt, chiếm phần lớn kim ngạch, tiếp theo là Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan, Australia, Malaysia và Hà Lan. Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Vinafruit, bày tỏ lo ngại rằng nếu xu hướng này không đảo ngược, mục tiêu 8 tỉ USD cho xuất khẩu rau quả năm 2025 sẽ khó đạt được. Ông nhấn mạnh, giai đoạn hiện tại trùng với vụ thu hoạch sầu riêng ở miền Tây – thời điểm quan trọng để vực dậy ngành nông sản.

So với năm 2024, khi ngành rau quả tăng trưởng mạnh mẽ ngay từ đầu năm và duy trì suốt 12 tháng, tình hình hiện tại cho thấy sự trái ngược rõ rệt. Các chuyên gia nhận định, nếu không có giải pháp kịp thời, xuất khẩu rau quả có thể sụt giảm so với mức kỷ lục 7,15 tỉ USD của năm trước, ảnh hưởng lớn đến kinh tế nông nghiệp.

Sầu riêng cản trở hoạt động xuất khẩu nông sản

Nguyên nhân chính khiến xuất khẩu rau quả gặp khó nằm ở mặt hàng sầu riêng – “át chủ bài” của ngành. Từ đầu năm 2025, Trung Quốc áp dụng quy định mới, yêu cầu mọi lô sầu riêng nhập khẩu phải kiểm tra dư lượng Cadimi và chất vàng O tại các phòng thí nghiệm được nước này công nhận. Quy định này không chỉ áp dụng cho Việt Nam mà còn cho tất cả quốc gia xuất khẩu, làm phức tạp quy trình thông quan và kéo dài thời gian vận chuyển.

Hiện tại, Việt Nam có 9 phòng kiểm nghiệm được Trung Quốc chấp thuận, đồng thời đang chờ phê duyệt thêm 6 hồ sơ để tăng năng lực xét nghiệm, giảm áp lực cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, vẫn xảy ra tình trạng hàng bị trả về tại cửa khẩu do mẫu kiểm định không đại diện đầy đủ lô hàng. Chẳng hạn, một lô sầu riêng từ 5 vườn nhưng chỉ lấy 3 mẫu kiểm tra, khi hải quan Trung Quốc kiểm tra ngẫu nhiên và phát hiện 2 mẫu không đạt chuẩn, toàn bộ lô hàng phải quay đầu.

Ông Nguyên cho rằng, để tránh rủi ro này, doanh nghiệp cần nâng cao trách nhiệm trong khâu lấy mẫu và kiểm soát chất lượng từ vườn trồng đến đóng gói, đảm bảo đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế. Đây là bài học quan trọng để xuất khẩu rau quả lấy lại đà tăng trưởng trong thời gian tới.

Sầu riêng đông lạnh chưa phát huy tiềm năng

Cuối năm 2024, Việt Nam ký nghị định thư với Trung Quốc, mở cửa cho xuất khẩu rau quả đông lạnh, đặc biệt là sầu riêng đông lạnh, với kỳ vọng mang về 400-500 triệu USD kim ngạch. Tuy nhiên, mặt hàng này cũng phải tuân thủ quy định kiểm tra Cadimi và vàng O, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc triển khai đại trà.

Ông Đặng Phúc Nguyên nhận định, sầu riêng đông lạnh là sản phẩm sơ chế có giá trị cao, nhưng doanh nghiệp chưa dám đầu tư mạnh vì thiếu quy trình giao nhận rõ ràng với phía Trung Quốc. “Nếu không giải quyết được nút thắt này, tiềm năng của sầu riêng đông lạnh sẽ khó phát huy, ảnh hưởng đến tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả trong năm 2025,” ông nói.

Ngoài ra, chi phí kiểm định và bảo quản đông lạnh cũng là thách thức lớn. Nhiều doanh nghiệp nhỏ lẻ không đủ nguồn lực để đáp ứng yêu cầu, dẫn đến việc mặt hàng này chưa thể cạnh tranh mạnh trên thị trường quốc tế, dù nhu cầu từ Trung Quốc vẫn rất lớn.

Giải pháp vực dậy ngành nông sản xuất khẩu

Để đưa xuất khẩu rau quả trở lại quỹ đạo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tích cực đàm phán với Trung Quốc nhằm đơn giản hóa quy trình kiểm định và thông quan. Bộ khuyến cáo nông dân và doanh nghiệp tuyệt đối không sử dụng hóa chất cấm, đồng thời kiểm soát dư lượng theo tiêu chuẩn của nước nhập khẩu để tránh rủi ro hàng bị trả về.

Bên cạnh đó, Bộ đề xuất tăng cường giám sát an toàn thực phẩm từ khâu trồng trọt, thu hoạch đến chế biến và bảo quản. Các chương trình kiểm soát chất lượng tại vùng trồng và cơ sở đóng gói cần được triển khai đồng bộ, giúp nâng cao uy tín của nông sản Việt trên thị trường toàn cầu.

Năm 2024, sầu riêng đóng góp 3,4 tỉ USD, chiếm gần 50% tổng kim ngạch ngành rau quả. Với mục tiêu 8 tỉ USD năm 2025, xuất khẩu rau quả cần dựa vào sự phục hồi của sầu riêng tươi và sự bứt phá của sầu riêng đông lạnh. Nếu giải quyết được các rào cản hiện tại, ngành nông sản hoàn toàn có thể lấy lại vị thế, đáp ứng kỳ vọng tăng trưởng trong năm nay.

Chí Toàn 

Nguồn tham khảo: Tinnhanhchungkhoan.vn