Sầu riêng Việt Nam bị trả lại vì cadimi vượt ngưỡng

Hàng ngàn container sầu riêng Việt Nam bị Trung Quốc trả lại do dư lượng cadimi vượt mức cho phép, gây thiệt hại lớn cho ngành xuất khẩu tỷ USD. Công ty Vinacam kiến nghị Thủ tướng làm rõ vấn đề liên quan đến phân bón DAP Hàn Quốc, vốn được cảnh báo từ năm 2023 nhưng chưa được xử lý minh bạch.

Khủng hoảng xuất khẩu trái cây chủ lực

Ngành xuất khẩu sầu riêng Việt Nam đang đối mặt với khủng hoảng nghiêm trọng khi hàng ngàn container bị Trung Quốc trả lại vì hàm lượng cadimi vượt ngưỡng quy định. Sự việc không chỉ gây thiệt hại kinh tế mà còn đe dọa vị thế của “vua trái cây” trên thị trường quốc tế.

Công ty cổ phần Tập đoàn Vinacam đã gửi văn bản kiến nghị lên Thủ tướng Chính phủ, chỉ ra rằng vấn đề dư lượng cadimi trong sầu riêng có thể liên quan đến phân bón DAP Hàn Quốc có hàm lượng cadimi vượt mức cho phép. Dù Vinacam đã cảnh báo từ tháng 7/2023, các cơ quan chức năng vẫn chưa công bố kết quả kiểm tra, khiến doanh nghiệp và nông dân rơi vào thế bị động.

Tình trạng này làm dấy lên lo ngại rằng nếu các thị trường nhập khẩu mở rộng kiểm tra, không chỉ sầu riêng mà nhiều loại nông sản khác như thanh long, mít cũng có nguy cơ bị ách tắc, ảnh hưởng đến nền kinh tế nông nghiệp.

Nghi vấn từ phân bón DAP Hàn Quốc

Vinacam cho rằng phân bón DAP Hàn Quốc, được sản xuất bởi nhà máy Namhae, là nguyên nhân tiềm tàng dẫn đến dư lượng cadimi trong sầu riêng. Việt Nam tiêu thụ gần như toàn bộ sản lượng DAP của nhà máy này, đặc biệt tại các vùng trồng sầu riêng như Tiền Giang, Long An, Đồng Tháp, Bình Dương, và Đồng Nai.

Theo Tiêu chuẩn Việt Nam, hàm lượng cadimi trong phân DAP không được vượt quá 12 mg/kg. Tuy nhiên, từ năm 2020, các kiểm tra tại một số địa phương đã phát hiện DAP Hàn Quốc có hàm lượng cadimi cao gấp đôi mức cho phép, lên đến 28 mg/kg. Vinacam đã nhiều lần yêu cầu nhà sản xuất Hàn Quốc cải tiến quy trình, nhưng không đạt được thỏa thuận.

Dư lượng cadimi từ phân bón có thể tích tụ trong đất, ảnh hưởng đến chất lượng sầu riêng và các nông sản khác. Sự việc này không chỉ gây tổn thất cho xuất khẩu mà còn làm giảm lòng tin của nông dân vào phân bón nhập khẩu.

Thiệt hại kinh tế nghiêm trọng

Sự cố trả lại sầu riêng đã gây thiệt hại lớn cho ngành xuất khẩu. Trong bốn tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng chỉ đạt 120-130 triệu USD, tương đương 35.000 tấn, giảm xuống còn 20% so với kế hoạch. Đây là mức sụt giảm nghiêm trọng nhất trong ba năm qua.

Đầu tháng 5/2025, khi sầu riêng vào mùa thu hoạch, giá bán trong nước giảm mạnh, có nơi chỉ còn 30.000 đồng/kg, mức thấp nhất trong một thập kỷ. Nhiều nông dân tại miền Tây phải bán sầu riêng chín rụng dọc quốc lộ do thiếu thương lái thu mua, phản ánh tình trạng khủng hoảng thừa nghiêm trọng.

Năm 2024, xuất khẩu sầu riêng đạt kỷ lục 3,3 tỉ USD, đưa Việt Nam trở thành quốc gia dẫn đầu về xuất khẩu loại trái cây này. Tuy nhiên, sự cố cadimi đang đe dọa xóa sổ vùng trồng và làm mất vị thế của ngành nếu không được xử lý kịp thời.

Bốn kiến nghị khẩn cấp

Để cứu vãn ngành xuất khẩu sầu riêng, Vinacam đã đề xuất bốn kiến nghị lên Thủ tướng Chính phủ. Thứ nhất, yêu cầu kiểm tra và công khai quy trình xử lý lô phân DAP Hàn Quốc có hàm lượng cadimi vượt ngưỡng, vốn được phát hiện từ năm 2023.

Thứ hai, công bố kết quả tái kiểm cadimi từ các mẫu DAP Hàn Quốc đã thu thập, giúp làm rõ trách nhiệm và cung cấp cơ sở cho doanh nghiệp đàm phán với đối tác nhập khẩu. Thứ ba, khẩn trương kiểm định dư lượng cadimi trên các nông sản xuất khẩu khác như thanh long, mít, đặc biệt tại các vùng sử dụng nhiều DAP Hàn Quốc.

Cuối cùng, Vinacam đề nghị cơ quan chức năng đưa ra khuyến cáo về việc sử dụng sầu riêng bị trả lại, tránh gây hoang mang cho người tiêu dùng và hỗ trợ nông dân tiêu thụ sản phẩm. Các kiến nghị này nhằm minh bạch hóa vấn đề và tìm giải pháp triệt để cho ngành nông nghiệp.

Cảnh báo bị bỏ qua

Vinacam cho biết đã cảnh báo về hàm lượng cadimi trong phân DAP Hàn Quốc từ tháng 7/2023 qua công văn gửi Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công Thương, và các cơ quan liên quan. Thời điểm đó, báo chí cũng phản ánh thực trạng cadimi vượt ngưỡng gấp đôi quy định.

Cục Bảo vệ thực vật (nay là Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật) đã phối hợp với quản lý thị trường lấy mẫu DAP Hàn Quốc tại các vùng trồng và kho tập kết. Tuy nhiên, đến nay, kết quả kiểm tra vẫn chưa được công bố. Đến tháng 12/2023, Vinacam tiếp tục gửi công văn yêu cầu công khai kết quả, nhưng không nhận được phản hồi.

Sự chậm trễ này khiến doanh nghiệp và nông dân thiếu thông tin để xử lý vấn đề, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng khi hàng ngàn container sầu riêng bị trả lại. Vinacam khẳng định sẵn sàng cung cấp tài liệu để hỗ trợ cơ quan chức năng làm rõ trách nhiệm.

Tác động đến ngành nông nghiệp

Vấn đề cadimi không chỉ ảnh hưởng đến sầu riêng mà còn tiềm ẩn nguy cơ cho toàn ngành nông nghiệp. Nếu các thị trường nhập khẩu như Trung Quốc áp dụng kiểm tra nghiêm ngặt hơn, nhiều loại nông sản khác có thể bị từ chối, gây tổn thất lớn cho xuất khẩu.

Phân DAP, đặc biệt từ Hàn Quốc, được nông dân ưa chuộng nhờ hiệu quả cao trong canh tác sầu riêng. Tuy nhiên, việc lạm dụng hoặc sử dụng phân bón không đạt chuẩn đã dẫn đến tích tụ kim loại nặng trong đất, ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng nông sản và môi trường.

Để giải quyết, cần tăng cường kiểm soát chất lượng phân bón nhập khẩu, đồng thời hướng dẫn nông dân sử dụng phân bón an toàn. Vấn đề cadimi trong sầu riêng là hồi chuông cảnh báo, đòi hỏi hành động nhanh chóng từ cơ quan quản lý và doanh nghiệp.

Hành động cho tương lai

Ngành xuất khẩu sầu riêng đứng trước nguy cơ mất thị trường nếu vấn đề cadimi không được giải quyết triệt để. Các cơ quan chức năng cần minh bạch kết quả kiểm tra phân DAP Hàn Quốc, đồng thời xây dựng quy trình kiểm định nông sản xuất khẩu chặt chẽ hơn.

Doanh nghiệp như Vinacam cần tiếp tục phối hợp với đối tác Hàn Quốc để cải thiện chất lượng phân bón, đảm bảo tuân thủ tiêu chuẩn Việt Nam. Nông dân cũng cần được hướng dẫn sử dụng phân bón an toàn, tránh phụ thuộc vào các sản phẩm không đạt chuẩn.

Sự cố trả lại sầu riêng là bài học đắt giá cho ngành nông nghiệp Việt Nam. Để bảo vệ ngành xuất khẩu tỷ USD, cần sự hợp tác đồng bộ giữa chính phủ, doanh nghiệp, và nông dân, hướng đến phát triển bền vững trong năm 2025 và những năm tiếp theo.

Chí Toàn 

Nguồn tham khảo: Vietnamfinance.vn