Sầu riêng Việt bứt phá xuất khẩu 3,3 tỷ USD 2024

Sầu riêng Việt đã trở thành “vua trái cây” với kim ngạch xuất khẩu đạt 3,3 tỷ USD trong năm 2024, chiếm gần nửa tổng giá trị xuất khẩu rau quả. Nhờ chất lượng vượt trội và thị trường Trung Quốc đầy tiềm năng, sầu riêng Việt đang khẳng định vị thế dẫn đầu khu vực.

Hành trình từ quả kén đến ngôi vương

Sầu riêng Việt đã tạo nên kỳ tích trong ngành nông sản, vươn từ loại quả “kén người ăn” thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực với doanh thu 3,3 tỷ USD trong năm 2024. Loại trái cây nhiệt đới này, nổi tiếng với hương vị độc đáo và biệt danh “vua trái cây”, đã chinh phục hàng loạt thị trường quốc tế, đặc biệt là Trung Quốc.

Việt Nam sở hữu điều kiện khí hậu và đất đai lý tưởng để trồng các giống sầu riêng Việt chất lượng cao như Ri6, Monthong, và Musang King. Nhờ kỹ thuật canh tác tiên tiến, sầu riêng Việt có thể thu hoạch quanh năm, mang lại lợi thế cạnh tranh so với các nước như Thái Lan hay Malaysia, nơi chỉ có vụ mùa cố định. Lợi thế này giúp sầu riêng Việt duy trì giá bán ổn định và chiếm lĩnh thị trường trong những thời điểm khan hiếm nguồn cung.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, diện tích trồng sầu riêng toàn quốc đạt 169.000 ha vào năm 2024, gấp đôi quy hoạch đề ra cho năm 2030. Với sản lượng gần 1,2 triệu tấn từ 76.000 ha đang cho thu hoạch, sầu riêng Việt đáp ứng nhu cầu xuất khẩu lớn, đặc biệt sang thị trường Trung Quốc, nơi tiêu thụ tới 90% sản lượng xuất khẩu.

Thị trường Trung Quốc và cơ hội tỷ đô

Thị trường Trung Quốc với gần 1,5 tỷ dân là động lực chính thúc đẩy sầu riêng Việt đạt kim ngạch 3,3 tỷ USD. Kể từ tháng 9/2022, khi Nghị định thư về kiểm dịch thực vật được ký kết, sầu riêng Việt chính thức xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, đánh dấu bước ngoặt quan trọng. Năm 2023, Trung Quốc nhập 493.000 tấn sầu riêng từ Việt Nam, trị giá 2,1 tỷ USD, tăng 1.100% về lượng và 1.030% về giá trị so với năm 2022.

Sang năm 2024, Trung Quốc tiếp tục nhập 738.000 tấn sầu riêng Việt, đạt kim ngạch gần 2,94 tỷ USD, tăng 49,4% về lượng và 37,5% về giá trị. Tổng cộng trong hai năm 2023–2024, Trung Quốc đã chi gần 5 tỷ USD cho sầu riêng Việt, khẳng định sức hút của loại trái cây này. Nhu cầu tiêu thụ tại Trung Quốc tăng vọt, với mức tăng 700% trong năm 2023 theo nền tảng Meituan, và sầu riêng liên tục dẫn đầu tìm kiếm trên các sàn thương mại điện tử như Taobao.

Dù vậy, chỉ 10% người dân Trung Quốc từng thưởng thức sầu riêng Việt, cho thấy tiềm năng thị trường vẫn rất lớn. Các chuyên gia dự báo, thị trường sầu riêng tại Trung Quốc có thể đạt 20 tỷ USD vào năm 2025, và sầu riêng Việt hoàn toàn có thể tận dụng cơ hội này nếu duy trì chất lượng và mở rộng mã số vùng trồng.

Lợi thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế

Trong cuộc đua xuất khẩu sầu riêng, sầu riêng Việt vượt qua Thái Lan để dẫn đầu thị trường Trung Quốc. Với thời gian vận chuyển chỉ 1,5 ngày, sầu riêng Việt đến tay người tiêu dùng Trung Quốc trong tình trạng tươi ngon, trong khi sầu riêng Thái Lan mất 6–8 ngày. Giá bán trung bình của sầu riêng Việt tại Trung Quốc là 3.962 USD/tấn, thấp hơn so với Thái Lan (4.947 USD/tấn), mang lại lợi thế cạnh tranh về giá và chất lượng.

Malaysia và Philippines chỉ chiếm thị phần nhỏ do hạn chế về năng suất và chất lượng. Sầu riêng Việt đạt năng suất 20–30 tấn/ha, cao gấp 4 lần Philippines (5 tấn/ha), và có thể thu hoạch quanh năm, giúp đáp ứng nhu cầu liên tục. Trong khi đó, Trung Quốc dù thử nghiệm trồng sầu riêng tại Hải Nam, nhưng sản lượng chỉ đạt 50 tấn trong năm 2023, chiếm 0,005% nhu cầu nội địa, cho thấy chưa thể tự cung tự cấp trong ít nhất 10 năm tới.

Ngoài Trung Quốc, sầu riêng Việt còn mở rộng sang Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, Mỹ, và mới đây là Ấn Độ. Việc xuất khẩu sầu riêng đông lạnh cũng đang được đẩy mạnh, với Ấn Độ là thị trường tiềm năng nhờ chi phí vận chuyển thấp qua đường biển. Các hiệp định thương mại tự do như CPTPP, EVFTA, và RCEP giúp sầu riêng Việt hưởng thuế suất 0% tại nhiều thị trường, như Anh, tạo lợi thế so với các đối thủ chịu thuế 8%.

Lợi nhuận khủng từ vàng xanh

Tại Tây Nguyên, vùng trồng sầu riêng lớn nhất Việt Nam, sầu riêng Việt mang lại lợi nhuận ấn tượng. Từ mức 300–400 triệu đồng/ha/năm trước năm 2015, lợi nhuận tăng lên hơn 500 triệu đồng/ha sau năm 2016, khi giá sầu riêng tăng mạnh. Hiện nay, với giá bán 60.000–70.000 đồng/kg, nhiều hộ dân đạt doanh thu 1,3 tỷ đồng/ha/năm, lợi nhuận ròng từ 800–900 triệu đồng.

Doanh nghiệp cũng hưởng lợi lớn từ sầu riêng Việt. Công ty HAGL, với 1.200 ha sầu riêng tại Việt Nam và Lào, là đơn vị sở hữu vườn sầu riêng lớn nhất Đông Nam Á. Ông Đoàn Nguyên Đức, Chủ tịch HAGL, cho biết chi phí sản xuất chỉ 5.000–10.000 đồng/kg, nên ngay cả khi bán giá 20.000 đồng/kg, doanh nghiệp vẫn có lãi. Sự tăng giá và nhu cầu cao đã biến sầu riêng thành “vàng xanh” cho cả nông dân và doanh nghiệp.

Thách thức và định hướng phát triển

Mặc dù đạt thành tựu lớn, ngành sầu riêng vẫn đối mặt với thách thức. Diện tích trồng tăng nhanh, vượt quy hoạch, tiềm ẩn nguy cơ dư cung và giảm giá trong tương lai. Ngoài ra, việc đảm bảo chất lượng, kiểm soát sâu bệnh, và đáp ứng tiêu chuẩn kiểm dịch của các thị trường khó tính là bài toán cần giải quyết để duy trì vị thế của sầu riêng Việt.

Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Lê Minh Hoan nhấn mạnh rằng ngành sầu riêng cần tái cấu trúc từ sản xuất đến tiêu thụ, xây dựng thương hiệu quốc gia, và tăng cường hợp tác giữa nông dân và doanh nghiệp. Việc thu hoạch đúng độ chín, không để tồn dư hóa chất, và cải thiện hậu cần là yếu tố then chốt để sầu riêng Việt giữ vững uy tín.

Chính phủ cũng đang hỗ trợ mở rộng thị trường thông qua đàm phán thương mại và xúc tiến xuất khẩu. Các thị trường mới như Ấn Độ, Trung Đông, và Đông Âu là hướng đi tiềm năng để giảm phụ thuộc vào Trung Quốc và đảm bảo tăng trưởng bền vững cho sầu riêng Việt.

Tầm nhìn cho vua trái cây

Với kim ngạch 3,3 tỷ USD trong năm 2024, sầu riêng Việt đã vượt gạo để trở thành mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực, chiếm gần nửa tổng giá trị xuất khẩu rau quả. Triển vọng trong năm 2025 vẫn rất sáng, với tiềm năng chinh phục các thị trường mới và duy trì vị thế tại Trung Quốc.

Để phát triển bền vững, ngành sầu riêng cần đầu tư vào công nghệ chế biến, nâng cao giá trị gia tăng thông qua các sản phẩm như sầu riêng đông lạnh, và xây dựng chuỗi cung ứng hiện đại. Sự hỗ trợ từ chính phủ, kết hợp với nỗ lực của nông dân và doanh nghiệp, sẽ giúp sầu riêng Việt tiếp tục tỏa sáng trên thị trường toàn cầu.

Từ một loại quả kén người ăn, sầu riêng Việt đã vươn lên thành biểu tượng của nông sản Việt Nam, mang về hàng tỷ USD và khẳng định vị trí trong nhóm dẫn đầu xuất khẩu khu vực. Với chiến lược đúng đắn, “vua trái cây” sẽ còn tiến xa hơn, góp phần nâng tầm thương hiệu nông nghiệp Việt Nam.

Chí Toàn 

Nguồn tham khảo: Vietnamfinance.vn