Giới công nghệ và nỗi lo “siêu trí tuệ nhân tạo”: Tận thế hay kiểm soát tương lai? 

Khi lo ngại công nghệ AI vượt tầm kiểm soát lan rộng, nhân loại đứng trước câu hỏi: ai mới thật sự kiểm soát ai?

Boongke của giới siêu giàu và nỗi sợ mang tên công nghệ AGI

Từ Hawaii đến New Zealand, những khu phức hợp ngầm kiên cố đang mọc lên trong bí mật. Mark Zuckerberg được cho là xây khu trú ẩn quy mô lớn tại Hawaii; Reid Hoffman – đồng sáng lập LinkedIn – thừa nhận sở hữu bất động sản “phòng xa” tại New Zealand, nơi được xem là “thiên đường sinh tồn” khi thế giới gặp biến động.

Các tỷ phú Thung lũng Silicon không chỉ phòng ngừa biến đổi khí hậu hay chiến tranh hạt nhân, mà còn ám ảnh với kịch bản “AI tổng quát” (AGI) – dạng trí tuệ nhân tạo có khả năng tư duy, học hỏi và sáng tạo vượt con người. Một số nhà sáng lập AI thậm chí từng tuyên bố sẽ “xây hầm trú ẩn trước khi tung ra AGI”.

Song, nhiều chuyên gia cho rằng nỗi sợ này đang bị phóng đại. Giáo sư Wendy Hall (Đại học Southampton) nhận định: “Công nghệ AI hiện nay rất ấn tượng, nhưng còn lâu mới đạt đến trí thông minh con người.” AI chỉ có thể phân tích dữ liệu và dự đoán từ ngữ, không có ý thức hay cảm xúc. Theo bà, những tuyên bố về “AGI sắp ra đời” phần nhiều mang tính thu hút vốn đầu tư và truyền thông hơn là cảnh báo thực tế.

Làn sóng kêu gọi chặn “siêu trí tuệ”

Không chỉ dừng ở những nỗi sợ cá nhân, thế giới công nghệ đang chứng kiến một làn sóng phản ứng tập thể. Hơn 850 nhân vật có ảnh hưởng toàn cầu – gồm các nhà sáng lập, chuyên gia AI, học giả và chính trị gia – đã ký tên kêu gọi chấm dứt nỗ lực phát triển “superintelligence”, tức trí tuệ nhân tạo có thể vượt con người trong hầu hết lĩnh vực nhận thức.

Danh sách này có những cái tên lớn như Richard Branson (Virgin Group), Steve Wozniak (Apple), cùng hai “cha đẻ AI hiện đại” Geoffrey Hinton và Yoshua Bengio. Tuyên bố chung cảnh báo rằng “siêu trí tuệ có thể đe dọa nền kinh tế, quyền tự do, phẩm giá và thậm chí sự tồn vong của loài người”, đồng thời đề nghị tạm cấm phát triển loại công nghệ này cho đến khi có sự đồng thuận toàn cầu về tính an toàn.

Lời kêu gọi thu hút sự hưởng ứng từ nhiều tầng lớp: học giả, giới tôn giáo, truyền thông và cả các chính trị gia thuộc hai đảng ở Mỹ. Sự đa dạng này cho thấy mối lo về “AI vượt người” không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà đã trở thành câu chuyện đạo đức và chính trị.

Tuy vậy, các nhà nghiên cứu nhấn mạnh rằng AI hiện nay vẫn là “trí tuệ chuyên biệt”. Nó có thể đánh bại kiện tướng cờ vua hoặc chẩn đoán ảnh y khoa, nhưng hoàn toàn không hiểu ý nghĩa hành động của mình. “AI không có đạo đức, chỉ có xác suất,” nhà robot học Rodney Brooks khẳng định.

Giữa hai thái cực: Kiểm soát rủi ro hay kìm hãm tiến bộ?

Dù chưa hình thành, AGI được xem là bước ngoặt có thể định hình lại toàn bộ trật tự xã hội – từ lao động, giáo dục đến sáng tạo. Một mặt, nó có thể thay thế hàng triệu việc làm và làm con người mất quyền kiểm soát; mặt khác, nó mở ra tiềm năng khổng lồ cho khoa học và y học.

Vấn đề, theo giới chuyên gia, không nằm ở việc “cấm hay không cấm”, mà là làm sao quản lý được rủi ro thực tế khi công nghệ tiến gần đến ranh giới đó. Các chính phủ từ Mỹ, châu Âu đến Nhật Bản đều thừa nhận khuôn khổ pháp lý hiện nay chưa theo kịp tốc độ phát triển AI. Nhiều nhà hoạch định chính sách đề xuất phân tích từng ứng dụng cụ thể, xác định rõ rủi ro thay vì đặt ra một lệnh cấm tổng quát.

Trong khi đó, các tỷ phú vẫn tiếp tục xây hầm trú ẩn như “bảo hiểm tận thế”. Một số nhà xã hội học cho rằng đây là biểu hiện của quyền lực và sự bất an song hành – khi chính những người nắm công nghệ lại lo sợ sản phẩm do họ tạo ra.

Nhưng giữa những viễn cảnh u ám đó, giới khoa học vẫn giữ niềm tin: con người còn rất xa mới chạm đến “siêu trí tuệ”. Việc cần làm hiện nay là giải quyết các hệ quả đã hiện hữu – như tin giả, thiên vị thuật toán và quyền lực tập trung – trước khi nghĩ đến viễn cảnh máy móc “thay thế loài người”.

Từ những boongke của giới siêu giàu đến lời kêu gọi toàn cầu ngăn chặn “siêu AI”, nỗi lo về trí tuệ nhân tạo phản chiếu chính sự bất an của thời đại. “Siêu trí tuệ” có thể cứu thế giới – hoặc hủy diệt nó – nhưng điều quyết định vẫn nằm trong tay con người: liệu chúng ta có đủ trí tuệ và đạo đức để kiểm soát chính thứ trí tuệ mà mình đang tạo ra?

Thùy Linh

Các tin tức liên quan đến Công nghệ