Doanh nghiệp Việt cần cơ chế để cạnh tranh sân nhà

Doanh nghiệp Việt trong ngành xây dựng đang đối mặt thách thức lớn từ nhà thầu ngoại. Lấy cảm hứng từ thành công của Hyundai tại Hàn Quốc, bài học về cơ chế hỗ trợ từ Nhà nước, như quỹ tái cấu trúc và bảo lãnh tín dụng, sẽ giúp doanh nghiệp Việt cạnh tranh và xây dựng thương hiệu quốc gia.

Thách thức cạnh tranh trong ngành xây dựng

Doanh nghiệp Việt trong ngành xây dựng đã đóng góp lớn vào hạ tầng và đô thị hóa trong gần ba thập niên qua. Tuy nhiên, các công ty nội địa đang đối mặt với áp lực từ thanh khoản tài chính giảm, thị trường nội địa thiếu động lực tăng trưởng, và sự cạnh tranh khốc liệt từ nhà thầu quốc tế được chính phủ nước họ hậu thuẫn.

Nhiều tập đoàn FDI và tổng thầu ngoại, với lợi thế vốn rẻ và bảo lãnh tín dụng, đang chiếm lĩnh các dự án ODA, FDI, và hạ tầng trọng điểm như Cảng hàng không Long Thành. Trong khi đó, doanh nghiệp Việt thường chỉ tham gia với vai trò thầu phụ hoặc bị loại từ vòng sơ tuyển do thiếu năng lực tài chính và thương hiệu quốc tế.

Bài học từ Hyundai Hàn Quốc

Câu chuyện của Hyundai trong khủng hoảng tài chính châu Á 1997 là minh chứng cho vai trò của chính sách Nhà nước. Thay vì để Hyundai phá sản, Chính phủ Hàn Quốc thành lập Quỹ Tái cấu trúc Doanh nghiệp, cung cấp tín dụng ưu đãi, ưu tiên giao dự án hạ tầng, và bảo lãnh tín dụng quốc tế. Điều này giúp Hyundai vượt khủng hoảng, trở thành biểu tượng “Made in Korea” toàn cầu.

Bài học này rất phù hợp với doanh nghiệp Việt. Một cơ chế hỗ trợ chọn lọc và đồng hành dài hạn có thể giúp các công ty xây dựng nội địa xây dựng năng lực tổng thầu, nâng cao giá trị nội địa hóa, và cạnh tranh trên sân nhà.

Tự lực và rào cản của doanh nghiệp nội

Doanh nghiệp Việt đã nỗ lực tái cấu trúc, ứng dụng công nghệ BIM và AI, đồng thời tìm kiếm cơ hội xuất khẩu dịch vụ xây dựng. Tuy nhiên, ba rào cản lớn vẫn tồn tại: thiếu thanh khoản trung và dài hạn, thiếu ưu tiên chính sách, và thiếu cơ chế bảo lãnh tín dụng quốc tế.

Những hạn chế này khiến doanh nghiệp Việt khó tham gia các dự án lớn như cao tốc Vân Phong – Nha Trang, nơi nhà thầu ngoại thường được ưu tiên nhờ điều kiện tài chính tốt hơn. Kết quả là giá trị nội địa hóa giảm, làm suy yếu khả năng tích lũy kinh nghiệm tổng thầu của các công ty nội địa.

Đề xuất quỹ tái cấu trúc

Để hỗ trợ doanh nghiệp Việt, việc thành lập Quỹ Tái cấu trúc và Bảo lãnh tín dụng ngành xây dựng là cần thiết. Với vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỉ đồng, quỹ này có thể khoanh nợ, giãn nợ tối đa 10 năm cho các khoản vay dự án trọng điểm, cung cấp tín dụng lãi suất dưới 5%, và bảo lãnh tín dụng lên đến 50% giá trị hợp đồng EPC quốc tế.

Cơ chế này sẽ giúp doanh nghiệp Việt có nguồn lực tài chính để cạnh tranh với nhà thầu ngoại, đồng thời tích lũy kinh nghiệm quản lý dự án lớn, hướng tới xây dựng thương hiệu quốc gia.

Ưu tiên đấu thầu linh hoạt

Chính phủ cần thiết lập cơ chế ưu tiên đấu thầu cho doanh nghiệp Việt theo quy mô dự án. Với các dự án dưới 1.500 tỉ đồng, doanh nghiệp nội địa nên được tạm ứng 15% và miễn thuế nhập khẩu thiết bị công nghệ cao trong hai năm đầu.

Đối với dự án từ 1.500 đến 10.000 tỉ đồng, cần bảo lãnh thanh toán 50% phần vốn Nhà nước và hỗ trợ lãi suất trong ba năm đầu. Với các dự án siêu lớn trên 10.000 tỉ đồng, tổ công tác liên ngành nên giám sát tiến độ và đảm bảo giải ngân kịp thời.

Những cơ chế này sẽ tạo điều kiện để doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào các dự án trọng điểm, tăng giá trị nội địa hóa.

Xây dựng thương hiệu quốc gia

Để doanh nghiệp Việt vươn ra thị trường quốc tế, việc xây dựng thương hiệu “Made in Vietnam” là yếu tố then chốt. Chính phủ cần đẩy mạnh ngoại giao kinh tế và xúc tiến thương mại, thiết kế các chương trình phù hợp với từng thị trường xuất khẩu.

Việc hình thành Quỹ Bảo lãnh Đấu thầu Quốc tế sẽ hỗ trợ doanh nghiệp Việt tham gia đấu thầu quốc tế, nâng cao uy tín và năng lực cạnh tranh. Điều này không chỉ giúp các công ty xây dựng nội địa khẳng định vị thế mà còn góp phần nâng cao hình ảnh quốc gia.

Tầm quan trọng của chính sách đồng hành

Ngành xây dựng không chỉ tạo ra công trình mà còn là nền tảng cho nội lực kinh tế và uy tín quốc gia. Nếu không có cơ chế hỗ trợ kịp thời, doanh nghiệp Việt có nguy cơ thua ngay trên sân nhà, mất cơ hội trở thành “tổng thầu chiến lược” như Hyundai của Hàn Quốc.

Thực thi Nghị quyết 66-NQ/TW và 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân đòi hỏi Chính phủ xác định danh mục doanh nghiệp xây dựng chiến lược, đáp ứng tiêu chí về vốn, thâm niên, và nội địa hóa. Những doanh nghiệp này cần được ưu tiên tín dụng, bảo lãnh, và cơ hội đấu thầu để phát triển bền vững.

Triển vọng cho doanh nghiệp nội

Với cơ chế hỗ trợ phù hợp, doanh nghiệp Việt có thể vượt qua thách thức và tận dụng cơ hội từ các dự án hạ tầng lớn. Việc học hỏi từ Hyundai cho thấy sự đồng hành của Nhà nước là yếu tố quyết định để biến khủng hoảng thành cơ hội, giúp các công ty nội địa xây dựng thương hiệu “Chaebol Việt”.

Doanh nghiệp Việt cần được tạo điều kiện để tích lũy kinh nghiệm, nâng cao năng lực quản trị, và cạnh tranh công bằng với nhà thầu ngoại. Một chính sách minh bạch, chọn lọc, và quyết liệt sẽ giúp ngành xây dựng Việt Nam vươn tầm khu vực, đóng góp vào sự phát triển kinh tế quốc gia.

Chí Toàn 

Nguồn tham khảo: Tinnhanhchungkhoan.vn