Cuộc đua margin và kỳ vọng tăng trưởng lợi nhuận từ các công ty chứng khoán

Cho vay ký quỹ (margin) đóng vai trò quan trọng trong hoạt động kinh doanh, ảnh hưởng đáng kể đến vị thế trên thị trường của các công ty chứng khoán.

Các công ty chứng khoán lớn cho vay ký quỹ tăng mạnh

Báo cáo mới nhất của VIS Rating cho thấy năng lực tài chính của các công ty chứng khoán (CTCK) trong năm 2024 đã cải thiện đáng kể so với năm trước. Tỷ suất lợi nhuận trên tổng tài sản (ROAA) của ngành tăng 20 điểm cơ bản, đạt 4,5%, nhờ vào sự tăng trưởng mạnh của hoạt động cho vay ký quỹ và đầu tư vào các công cụ có thu nhập cố định tại các công ty quy mô lớn.

Cùng với đó, rủi ro tài sản dần ổn định khi nhiều CTCK giảm cam kết mua lại trái phiếu và tốc độ phát sinh nợ xấu từ trái phiếu chậm lại. Các công ty liên kết với ngân hàng tư nhân cũng gia tăng đáng kể vốn chủ sở hữu, giúp duy trì mức đòn bẩy tài chính thấp và đảm bảo khả năng kiểm soát rủi ro.

Theo ước tính, khoảng một nửa trong số 251 công ty chứng khoán được phân tích đã hoàn thành kế hoạch lợi nhuận năm 2024, chủ yếu là các công ty lớn và những đơn vị liên kết với ngân hàng. “Trong năm 2025, chúng tôi kỳ vọng năng lực tín nhiệm của ngành sẽ tiếp tục cải thiện từ hoạt động cho vay ký quỹ và phân phối trái phiếu mạnh mẽ hơn”, VIS Rating kỳ vọng.

Trong năm 2024, lợi nhuận của các công ty chứng khoán lớn tăng trưởng mạnh, trong khi các công ty nhỏ gặp khó khăn do thị trường biến động. ROAA của nhóm công ty đầu ngành tăng từ 4,3% năm 2023 lên 5% năm 2024, nhờ lợi nhuận từ cho vay ký quỹ và đầu tư vào công cụ tài chính ổn định.

Đáng chú ý, VCI và SSI ghi nhận mức tăng trưởng dư nợ margin vượt trội, nhờ sở hữu tệp khách hàng rộng lớn và tiềm lực tài chính mạnh. Trong khi đó, các CTCK liên kết với ngân hàng tư nhân như VPSS, ORS, TCBS lại có lợi thế từ doanh thu tư vấn trái phiếu và đầu tư vào các công cụ thu nhập cố định.

Rủi ro tiềm ẩn khi margin liên tục lập đỉnh

Tuy nhiên, không phải công ty nào cũng đạt được kết quả tích cực. VND gặp khó khăn trong quý IV/2024 khi lợi nhuận sụt giảm do chi phí tín dụng tăng cao, liên quan đến dư nợ của một tập đoàn lớn trong ngành điện. Ngoài ra, các CTCK quy mô nhỏ như VIX, VDS cũng ghi nhận sự suy giảm thu nhập từ đầu tư cổ phiếu do biến động thị trường trong nửa cuối năm.

Mặc dù hoạt động cho vay ký quỹ giúp các công ty chứng khoán tăng trưởng lợi nhuận nhanh chóng, nhưng việc dư nợ margin liên tục lập đỉnh trong khi thanh khoản thị trường chưa phục hồi đang làm dấy lên nhiều lo ngại.

Theo các chuyên gia, có hai vấn đề đáng lưu ý bao gồm, phần lớn nguồn tiền margin không đến từ dòng vốn trực tiếp của nhà đầu tư cá nhân mà xuất phát từ các khoản vay ký quỹ theo thỏa thuận giữa các công ty chứng khoán và tổ chức tài chính. Điều này có thể làm gia tăng áp lực tài chính nếu thị trường biến động mạnh.

Thứ hai, một số công ty chứng khoán vẫn chưa tuân thủ chặt chẽ các quy định về cho vay margin, tạo ra những lỗ hổng trong quản lý rủi ro. Điều này đã dẫn đến hàng loạt vi phạm bị cơ quan quản lý phát hiện và xử phạt trong thời gian qua.

Để giảm thiểu rủi ro margin, các công ty chứng khoán cần kiểm soát chặt chẽ tỷ lệ cho vay, đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng, sử dụng công nghệ giám sát tự động và nâng cao quản lý tài sản thế chấp. UBCKNN sẽ tăng cường giám sát thị trường và tái cơ cấu các tổ chức chứng khoán trong năm 2025, thắt chặt quản lý rủi ro để bảo vệ nhà đầu tư và ổn định thị trường.

Bên cạnh đó, việc kiểm soát margin tốt giúp các công ty chứng khoán phát triển bền vững và hỗ trợ nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam. VIS Rating dự báo các công ty chứng khoán liên kết với ngân hàng tư nhân sẽ tiếp tục dẫn đầu về lợi nhuận nhờ mạng lưới khách hàng và nguồn vốn từ ngân hàng mẹ, đẩy mạnh cho vay ký quỹ và phân phối trái phiếu.

Rủi ro tài sản của ngành chứng khoán đang ổn định, với tỷ lệ nắm giữ tài sản rủi ro cao (chủ yếu là trái phiếu doanh nghiệp) duy trì ở mức 21%. Một số công ty chứng khoán nhỏ đã giảm cam kết mua lại trái phiếu và các tổ chức phát hành trái phiếu năng lượng, bất động sản bắt đầu trả nợ đúng hạn.

Với triển vọng thị trường chứng khoán tiếp tục khởi sắc trong năm 2025, các công ty chứng khoán được kỳ vọng sẽ hưởng lợi lớn từ hoạt động cho vay margin và phân phối trái phiếu. Điều này không chỉ giúp cải thiện lợi nhuận mà còn củng cố vị thế tài chính, tạo nền tảng vững chắc để ngành chứng khoán tiếp tục phát triển trong thời gian tới.

Minh Thư