Trước “bão” thuế quan Mỹ: Việt Nam làm gì để giữ chân dòng vốn FDI? 

Năm 2024, Việt Nam ghi nhận thặng dư thương mại 123 tỷ USD với Mỹ, nhưng nguy cơ thuế quan 10% dự báo sẽ đe dọa đến dòng vốn FDI và tăng trưởng kinh tế.

Việt Nam trước áp lực thuế quan Mỹ

Tháng 2/2025, Mỹ đã áp thuế bổ sung 10% lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, đồng thời nâng thuế thép và nhôm lên 25%. Đáng chú ý, chính quyền Trump dự kiến công bố chính sách thuế đối ứng vào ngày 2/4/2025, với mức thuế nền 10% áp dụng cho mọi quốc gia xuất khẩu sang Mỹ. 

Với thặng dư thương mại 123 tỷ USD trong năm 2024, Việt Nam đang đối mặt với ba rủi ro lớn. Thứ nhất, mức thặng dư cao khiến Mỹ có thể coi đây là lý do để áp thuế nhằm giảm thâm hụt thương mại. Thứ hai, nghi ngờ về gian lận xuất xứ từ hàng hóa Trung Quốc “đội lốt” Việt Nam để né thuế vẫn là mối quan ngại từ Washington, dù Việt Nam đã siết chặt quy định. Thứ ba, chính sách thuế “có đi có lại” có thể được Mỹ viện dẫn, khi thuế nhập khẩu bình quân của Việt Nam cao hơn Mỹ.

Ngày 23/3/2025, Nhà Trắng cho biết phạm vi áp thuế có thể thu hẹp xuống “Dirty 15” – danh sách các quốc gia vi phạm tiêu chí thương mại công bằng. Dù vậy, Việt Nam vẫn cần đặt cảnh giác. TS. Chu Thanh Tuấn từ Đại học RMIT Việt Nam nhấn mạnh rằng, với 50% GDP và việc làm phụ thuộc vào xuất khẩu, trong đó Mỹ chiếm 30% kim ngạch, bất kỳ động thái thuế quan nào cũng gây tác động mạnh.

Các doanh nghiệp FDI chiếm phần lớn vào xuất khẩu sang Mỹ đang lo ngại. Khảo sát của AmCham Vietnam hồi tháng 2/2025 cho thấy 92% doanh nghiệp sản xuất lo lắng về thuế quan, và gần 2/3 sẵn sàng cắt giảm lao động nếu kịch bản xấu xảy ra.

Vốn đã chịu thuế cao từ 2018 (25% với thép, 10% với nhôm, nay tăng lên 25%), ngành thép và nhôm Việt Nam có thể đối mặt với áp lực lớn hơn nếu thuế bổ sung được áp dụng. 

Tác động kinh tế từ thuế quan: GDP có thể giảm 1,5%

Theo Chứng khoán KBSV, nếu Mỹ áp thuế đối ứng, GDP Việt Nam có thể giảm 0,7-1,3% so với kịch bản cơ sở. Goldman Sachs dự báo mức giảm còn nghiêm trọng hơn, khoảng 1,5%, nếu thuế tăng thêm 13%.

Nguyên nhân chính nằm ở sự phụ thuộc lớn vào thị trường Mỹ. Với 30% kim ngạch xuất khẩu hướng đến quốc gia này, bất kỳ rào cản nào cũng ảnh hưởng trực tiếp đến doanh nghiệp FDI – động lực chính của tăng trưởng kinh tế. Chứng khoán SHS phân tích rằng, các doanh nghiệp FDI xuất khẩu sang Mỹ sẽ chịu thiệt hại nặng nhất, dẫn đến cắt giảm đầu tư, thu hẹp sản xuất và sa thải lao động.

Tuy nhiên, lịch sử cho thấy Việt Nam có khả năng thích nghi với tác động này. Trong giai đoạn chiến tranh thương mại Mỹ – Trung năm 2018, Việt Nam đã tận dụng cơ hội để trở thành điểm đến thay thế, thu hút hơn 60% trong 500 tỷ USD vốn FDI đăng ký vào sản xuất tính đến đầu 2025.

Khảo sát từ AmCham Vietnam cũng chỉ ra xu hướng “đa dạng hóa thị trường” của doanh nghiệp FDI. 41% công ty cho biết họ sẽ giảm phụ thuộc vào Mỹ thay vì rời bỏ Việt Nam. Điều này cho thấy, dù áp lực thuế quan gia tăng, Việt Nam vẫn giữ được sức hút nhờ lợi thế cạnh tranh về chi phí và hạ tầng.

Dòng vốn FDI trước thuế quan vẫn còn nhiều cơ hội

Dù đối mặt rủi ro, dòng vốn FDI vào Việt Nam vẫn tăng trưởng mạnh. Hai tháng đầu năm 2025, vốn FDI đăng ký đạt 6,9 tỷ USD, tăng 35,5% so với cùng kỳ, trong khi vốn thực hiện đạt 2,95 tỷ USD, tăng 5,4%. Các dự án lớn như Nhà máy Lite-On Quảng Ninh (690 triệu USD) hay Tổ hợp Hóa dầu Long Sơn (5 tỷ USD) của SCG minh chứng cho niềm tin của nhà đầu tư.

Thực tế cho thấy, Việt Nam sở hữu nhiều lợi thế để giữ chân FDI. Hạ tầng hiện đại với cảng biển, cao tốc, và khu công nghiệp tại Bắc Ninh, Hải Phòng, Bình Dương là điểm cộng lớn. Chi phí lao động chỉ bằng 45% so với Trung Quốc, kết hợp với lực lượng lao động tay nghề cao, giúp tối ưu hóa chuỗi cung ứng. Hệ thống FTA như CPTPP, EVFTA, RCEP cũng mở ra nhiều cơ hội tiếp cận thị trường EU, Nhật Bản với thuế suất ưu đãi. 

Trong bối cảnh dòng vốn FDI vẫn đổ vào mạnh mẽ, Việt Nam cần tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư, duy trì chính sách ổn định và tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do. Cùng với đó, việc nâng cao năng lực sản xuất, cải thiện hạ tầng logistics và đẩy mạnh đa dạng hóa thị trường sẽ giúp giảm phụ thuộc vào một thị trường đơn lẻ, tăng cường khả năng chống chịu trước các biến động thương mại toàn cầu.

Kim Hoàng

Nguồn tham khảo: Tạp chí Thương Gia