Xuất khẩu nhuyễn thể bùng nổ, Trung Quốc thành thị trường chủ lực

Nhuyễn thể Việt Nam tăng trưởng đột phá tại Trung Quốc

Xuất khẩu nhuyễn thể có vỏ (bivalve mollusks) của Việt Nam ghi nhận bước ngoặt trong quý I/2025, với kim ngạch đạt 63 triệu USD, tăng 109% so với cùng kỳ năm 2024. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (VASEP), Trung Quốc và Hong Kong đã vượt qua các thị trường truyền thống, chiếm 37% tổng kim ngạch với hơn 23 triệu USD, tăng gần 2.000% so với mức 4% của quý I/2024. Sự chuyển dịch này diễn ra khi thị trường EU giảm tỉ trọng do cạnh tranh gay gắt và quy định nhập khẩu khắt khe.

Trung Quốc nhập khẩu chủ yếu ốc hương sống (16 triệu USD), nghêu sống (5 triệu USD) và điệp đông lạnh (3 triệu USD), phản ánh nhu cầu mạnh mẽ đối với sản phẩm tươi sống và đông lạnh chất lượng cao. So với EU (18 triệu USD) và Hoa Kỳ (6 triệu USD), Trung Quốc nổi bật nhờ quy mô tiêu thụ lớn, quy chuẩn nhập khẩu linh hoạt và mạng lưới phân phối đa dạng, từ siêu thị đến chợ đầu mối.

Chuyến thăm của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tháng 4/2025 đã củng cố quan hệ thương mại, thúc đẩy “luồng xanh” (green lane) cho hàng tươi sống, giúp giảm thời gian và chi phí logistics.

VASEP khuyến nghị doanh nghiệp đầu tư vào chất lượng sản phẩm, quy trình bảo quản và truy xuất nguồn gốc để đáp ứng tiêu chuẩn Trung Quốc. Việc kết nối với hệ thống logistics biên giới và tận dụng chính sách mới từ thỏa thuận song phương cũng là chìa khóa để mở rộng thị phần. Các doanh nghiệp cần chuẩn hóa nuôi trồng và kiểm dịch, đảm bảo sản phẩm đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường này.

Phân tích: Trung Quốc là cơ hội vàng cho nhuyễn thể Việt Nam

Sự bùng nổ xuất khẩu nhuyễn thể sang Trung Quốc đánh dấu bước chuyển chiến lược của ngành thủy sản Việt Nam. Tăng trưởng 109% trong quý I/2025, với Trung Quốc chiếm 37% kim ngạch, cho thấy tiềm năng to lớn của thị trường 1,4 tỷ dân. So với quý I/2020, khi EU chiếm 45% kim ngạch nhuyễn thể, sự suy giảm của EU (xuống 18 triệu USD) do quy định kiểm dịch nghiêm ngặt và cạnh tranh từ các nước như Chile đã buộc doanh nghiệp Việt Nam tìm hướng đi mới. Trung Quốc, với tiêu chuẩn nhập khẩu linh hoạt hơn và nhu cầu tiêu thụ tăng 8% mỗi năm, trở thành điểm đến lý tưởng.

Cơ cấu nhập khẩu của Trung Quốc, tập trung vào ốc hương và nghêu sống, phản ánh xu hướng tiêu dùng hiện đại. Người tiêu dùng Trung Quốc, đặc biệt tại các thành phố lớn như Thượng Hải và Bắc Kinh, sẵn sàng trả giá cao cho sản phẩm tươi sống chất lượng. Điều này mang lại lợi thế cho Việt Nam, vốn có vùng nuôi nhuyễn thể dồi dào tại các tỉnh như Bến Tre, Tiền Giang. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu điệp đông lạnh (3 triệu USD) cho thấy doanh nghiệp cần đầu tư thêm vào công nghệ chế biến để đa dạng hóa sản phẩm.

Chuyến thăm của Chủ tịch Tập Cận Bình đã tạo động lực lớn. Thỏa thuận mở rộng “luồng xanh” giúp rút ngắn thời gian thông quan từ 5-7 ngày xuống 2-3 ngày, giảm chi phí logistics 15-20%. So với năm 2019, khi chi phí logistics chiếm 12% giá trị xuất khẩu thủy sản, cải tiến này giúp doanh nghiệp tăng lợi nhuận và cạnh tranh tốt hơn với các đối thủ như Thái Lan. Tuy nhiên, yêu cầu truy xuất nguồn gốc và kiểm dịch của Trung Quốc, dù linh hoạt hơn EU, vẫn đòi hỏi doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ và quy trình.

Thách thức lớn là sự phụ thuộc ngày càng tăng vào Trung Quốc. Việc thị trường này chiếm 37% kim ngạch, từ mức 4% năm trước, tiềm ẩn rủi ro nếu chính sách nhập khẩu thay đổi. Ngoài ra, doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) có thể gặp khó khăn trong việc đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng và chi phí đầu tư vào bảo quản, logistics. VASEP nhấn mạnh rằng chỉ các doanh nghiệp có quy trình chuẩn hóa và khả năng kết nối logistics mạnh mới tận dụng được cơ hội.

Dự báo: Tương lai xuất khẩu nhuyễn thể và lời khuyên

Tại 60s Hôm Nay, chúng tôi dự báo xuất khẩu nhuyễn thể của Việt Nam sẽ đạt 280 triệu USD trong năm 2025, tăng 25% so với năm 2024, với Trung Quốc tiếp tục dẫn đầu, chiếm 40% kim ngạch. Cổ phiếu của các doanh nghiệp thủy sản lớn, như VHC (mã: VHC) và FMC (mã: FMC), có tiềm năng tăng 8-10%, nhờ mở rộng thị trường Trung Quốc và cải thiện lợi nhuận từ “luồng xanh”. Ngành bất động sản công nghiệp cũng sẽ hưởng lợi, khi các doanh nghiệp xây dựng kho lạnh và nhà máy chế biến, đẩy giá thuê đất tại Bến Tre, Cà Mau tăng 5-7%.

Tuy nhiên, nhà đầu tư cần thận trọng với rủi ro phụ thuộc vào Trung Quốc. Các doanh nghiệp nhỏ, thiếu vốn đầu tư vào công nghệ, có thể đối mặt với áp lực cạnh tranh. Nhà đầu tư nên ưu tiên cổ phiếu của các công ty có hệ thống nuôi trồng chuẩn hóa, như Vĩnh Hoàn, hoặc các quỹ ETF ngành thủy sản. Đối với bất động sản, đất gần cảng biển tại các tỉnh duyên hải miền Tây là lựa chọn tiềm năng, nhưng cần kiểm tra pháp lý kỹ lưỡng.

Doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ bảo quản lạnh và truy xuất nguồn gốc điện tử để đáp ứng tiêu chuẩn Trung Quốc. Hợp tác với các đối tác logistics biên giới, như tại Lạng Sơn, giúp tối ưu hóa chi phí vận chuyển. Đồng thời, doanh nghiệp nên duy trì thị trường EU và Mỹ, tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA để giảm rủi ro phụ thuộc. Tham gia các hội chợ thủy sản quốc tế, như Seafood Expo Asia, cũng giúp tìm kiếm khách hàng mới.

Chính phủ nên mở rộng các chính sách hỗ trợ, như ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ chế biến và bảo quản. Các hiệp hội, như VASEP, cần tổ chức chương trình đào tạo về kiểm dịch và logistics để hỗ trợ SME. Đẩy nhanh đàm phán song phương với Trung Quốc để mở rộng danh mục nhuyễn thể xuất khẩu cũng là ưu tiên, đảm bảo thị trường này tiếp tục là động lực tăng trưởng.

Phương Thảo

Nguồn tham khảo: Báo Điện tử Chính phủ