Việt Nam thúc đẩy xuất khẩu sầu riêng bền vững với giải pháp toàn diện

Thủ tướng ra Công điện 71/CĐ-TTg, yêu cầu giải pháp đồng bộ từ quản lý vùng trồng đến mở rộng thị trường, thúc đẩy xuất khẩu sầu riêng bền vững.

Ngành hàng sầu riêng tỷ đô đối mặt thách thức

Sầu riêng Việt Nam đã ghi dấu ấn với kim ngạch xuất khẩu 3,2 tỷ USD trong năm 2024, chiếm 47% tổng giá trị xuất khẩu rau quả. Diện tích trồng sầu riêng tăng vọt từ 32.000 ha năm 2015 lên gần 180.000 ha năm 2024, sản lượng đạt 1,5 triệu tấn, theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Tuy nhiên, 4 tháng đầu năm 2025 chứng kiến sự sụt giảm nghiêm trọng về quy mô và giá trị xuất khẩu, đặt ra bài toán cấp bách cho ngành hàng này.

Nguyên nhân chính là các biện pháp kiểm soát chặt chẽ từ thị trường nhập khẩu, đặc biệt Trung Quốc, cùng với biến đổi khí hậu và tình trạng mở rộng diện tích trồng thiếu kiểm soát. Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh tại hội nghị ngày 24/5 ở Đắk Lắk: “Sự tăng trưởng nóng tiềm ẩn rủi ro dư thừa sản lượng, giá sụt giảm, và mất thị trường, đe dọa uy tín nông sản Việt.” Theo 60s Hôm Nay, nếu không hành động kịp thời, ngành sầu riêng có thể rơi vào vòng xoáy tiêu cực, ảnh hưởng lâu dài đến nông dân và doanh nghiệp.

Công điện 71/CĐ-TTg do Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ký ngày 23/5 yêu cầu các bộ, ngành, và 24 tỉnh thành tập trung giải quyết các vấn đề từ sản xuất đến xuất khẩu. Mục tiêu là tái cơ cấu ngành sầu riêng theo hướng bền vững, nâng cao chất lượng, và đa dạng hóa thị trường để giảm phụ thuộc vào xuất khẩu quả tươi.

Giải pháp đồng bộ từ vùng trồng đến thị trường quốc tế

Bộ Nông nghiệp và Môi trường được giao chủ trì phát triển sầu riêng theo Đề án cây ăn quả chủ lực đến 2025–2030, đảm bảo cân bằng cung cầu và đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu. Bộ sẽ hoàn thiện quy định về mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói trong quý 3/2025, đồng thời tăng cường kiểm dịch thực vật tại cửa khẩu và nâng cấp phòng thử nghiệm đạt chuẩn quốc tế. Đàm phán với Hải quan Trung Quốc (GACC) để công nhận thêm mã số vùng trồng là ưu tiên, với 829 mã vùng và 131 mã cơ sở đóng gói vừa được phê duyệt ngày 21/5.

Bộ Công Thương chịu trách nhiệm xây dựng thương hiệu quốc gia cho sầu riêng, thúc đẩy bán lẻ qua thương mại điện tử và xúc tiến thương mại tại các thị trường mới như EU, Nhật Bản. Bộ Tài chính sẽ tạo thuận lợi thông quan, nghiên cứu hỗ trợ tín dụng và thuế cho doanh nghiệp chế biến sâu. Bộ Công an tăng cường kiểm tra gian lận mã số vùng trồng và đảm bảo an ninh chuỗi cung ứng. Theo 60s Hôm Nay, sự phối hợp liên bộ này là chìa khóa để khắc phục các rào cản kỹ thuật và nâng cao uy tín sầu riêng Việt.

Các địa phương như Tiền Giang, Đắk Lắk, và Đồng Nai được yêu cầu quản lý diện tích trồng mới, xây dựng vùng nguyên liệu tập trung, và giám sát an toàn thực phẩm. Tiền Giang, với diện tích sầu riêng vượt kế hoạch gần 10.000 ha, chỉ có 25% vùng trồng đạt mã số, cần hỗ trợ phòng kiểm nghiệm đạt chuẩn, theo ông Trần Hoàng Nhật Nam, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp tỉnh.

Doanh nghiệp và nông dân cần phối hợp chặt chẽ

Tại hội nghị ở Đắk Lắk, doanh nghiệp và địa phương đã đưa ra nhiều đề xuất thực tiễn. Bà Ngô Tường Vy (Công ty Chánh Thu) nhấn mạnh vai trò của chính quyền địa phương trong việc hướng dẫn nông dân canh tác bền vững, loại bỏ chất cấm như vàng O, và kiểm soát phân bón, thuốc bảo vệ thực vật. Ông Mai Xuân Thìn (Công ty Rồng Đỏ) cho rằng xuất khẩu sầu riêng tươi vẫn chiếm ưu thế, nhưng cần phát triển sản phẩm chế biến sâu để tăng giá trị, dù thị trường này còn hạn chế.

Ông Nguyễn Tri Kỷ (Hiệp hội Doanh nghiệp Đắk Nông) chỉ ra điểm nghẽn là thiếu phối hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp, và nông dân, đặc biệt trong kiểm soát chất lượng vật tư đầu vào như phân bón chứa kim loại nặng. Ông đề xuất cơ chế hỗ trợ nông dân song song với siết chặt quản lý. Theo 60s Hôm Nay, doanh nghiệp cần đầu tư vào kho lạnh và logistics, trong khi nông dân nên tham gia chuỗi liên kết để đảm bảo chất lượng và giá trị.

Tiền Giang kiến nghị Bộ Nông nghiệp ban hành tiêu chuẩn quốc gia cho sầu riêng xuất khẩu và cung cấp thông tin sản lượng theo vùng trồng để quản lý mã số hiệu quả. Các địa phương khác cũng cam kết xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc và giám sát nội bộ, hướng tới chuỗi cung ứng minh bạch.

Tương lai bền vững cho sầu riêng Việt Nam

Công điện 71/CĐ-TTg và hội nghị tại Đắk Lắk là bước ngoặt để đưa ngành sầu riêng trở lại quỹ đạo phát triển bền vững. Các giải pháp đồng bộ, từ quản lý vùng trồng, nâng cấp công nghệ, đến mở rộng thị trường, hứa hẹn củng cố vị thế sầu riêng Việt Nam trên bản đồ quốc tế. Tuy nhiên, thành công phụ thuộc vào sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.

Theo 60s Hôm Nay, doanh nghiệp cần tận dụng hiệp định thương mại để thâm nhập thị trường mới, trong khi nông dân nên áp dụng công nghệ số để truy xuất nguồn gốc. Chính quyền cần công khai kế hoạch quản lý vùng trồng để tránh mở rộng tự phát, đồng thời hỗ trợ vốn cho chế biến sâu. Với nỗ lực chung, sầu riêng Việt Nam có thể vượt qua thách thức, duy trì kim ngạch tỷ đô và nâng cao uy tín toàn cầu.

Việt Nam đang tái cơ cấu ngành sầu riêng với các giải pháp từ Công điện 71/CĐ-TTg, tập trung quản lý chất lượng, mở rộng thị trường, và phát triển bền vững. Sự phối hợp giữa chính phủ, doanh nghiệp, và nông dân sẽ quyết định thành công, đưa sầu riêng trở thành biểu tượng nông sản xuất khẩu hàng đầu.

Thùy Linh