Sàn giao dịch carbon Việt Nam sẽ vận hành thí điểm từ tháng 6

Việt Nam sẽ thí điểm sàn giao dịch carbon từ tháng 6/2025, tiến tới vận hành chính thức vào năm 2029, mở ra cơ hội và thách thức mới.

Lộ trình hình thành thị trường sàn giao dịch carbon Việt Nam

Thị trường carbon tại Việt Nam đang đứng trước một bước ngoặt quan trọng. Ngay đầu năm nay, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã ký quyết định phê duyệt Đề án Thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, mở đường cho việc hình thành một thị trường carbon tập trung, hoạt động theo nguyên tắc thị trường dưới sự quản lý, giám sát của nhà nước.

Theo đề án này, Việt Nam sẽ thí điểm sàn giao dịch carbon từ tháng 6/2025 đến hết năm 2028. Sau giai đoạn thí điểm, sàn giao dịch carbon sẽ chính thức đi vào hoạt động từ năm 2029. Đây là một phần trong nỗ lực của Việt Nam nhằm thực hiện mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và thúc đẩy chuyển đổi xanh.

Trong giai đoạn từ nay đến trước tháng 6/2025, trọng tâm sẽ là xây dựng và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho việc trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon. Song song đó, cơ sở hạ tầng phục vụ cho việc tổ chức, vận hành thị trường carbon cũng sẽ được xây dựng.

Cơ chế hoạt động và vai trò của các bên

Sàn giao dịch carbon trong nước sẽ là nơi diễn ra các giao dịch hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon. Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) được giao nhiệm vụ xây dựng và cung ứng dịch vụ sàn giao dịch, dựa trên các yêu cầu nghiệp vụ và tiêu chuẩn kỹ thuật do Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính và các bộ, ngành liên quan xây dựng.

Các giao dịch trên thị trường carbon sẽ được thực hiện theo phương thức tập trung. Hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon do Bộ Tài nguyên và Môi trường xác nhận sẽ được cấp mã số duy nhất để phục vụ cho việc giao dịch. Các chủ thể tham gia thị trường sẽ có tài khoản lưu ký để thực hiện giao dịch.

Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) sẽ cung ứng dịch vụ lưu ký và thanh toán giao dịch. Việc thanh toán sẽ được thực hiện tự động dựa trên kết quả giao dịch do HNX gửi, đảm bảo nguyên tắc “chuyển giao hàng hóa đồng thời với thanh toán tiền” tại ngân hàng thanh toán. Ngân hàng thương mại đủ điều kiện sẽ cung cấp dịch vụ thanh toán cho các giao dịch này.

Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp

Việc vận hành thị trường carbon được kỳ vọng sẽ tạo động lực cho các doanh nghiệp giảm phát thải khí nhà kính. Cơ chế mua bán hạn ngạch phát thải sẽ buộc các doanh nghiệp phải cắt giảm lượng khí thải để tuân thủ quy định, hoặc tận dụng cơ hội kinh doanh từ việc bán lại hạn ngạch dư thừa.

Thị trường carbon không chỉ là công cụ để giảm phát thải và có thể kiếm thêm doanh thu, mà còn là cơ hội để doanh nghiệp phát triển bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu.

Tuy nhiên, theo ông Lê Ngọc Ánh Minh, Chủ tịch Câu lạc bộ Hydrogen Việt Nam ASEAN, Chủ tịch điều hành Pacific Group, để có thể tham gia và bán được tín chỉ carbon, doanh nghiệp cần phải vượt qua không ít thách thức.

Trước hết, doanh nghiệp cần phải thiết lập hệ thống đo lường, báo cáo và kiểm tra (MRV) để xác định lượng khí thải hiện tại và tiềm năng giảm phát thải. Sau đó, doanh nghiệp phải lựa chọn và tuân thủ các tiêu chuẩn chứng nhận tín chỉ carbon quốc tế hoặc quốc gia, như Verified Carbon Standard (VCS) hoặc Gold Standard.

Việc định giá tín chỉ carbon cũng là một bài toán không hề đơn giản. Giá tín chỉ carbon phụ thuộc vào nhiều yếu tố như loại dự án, quy mô, vị trí địa lý, tiêu chuẩn chứng nhận và nhu cầu thị trường. Doanh nghiệp cần nghiên cứu kỹ thị trường để đưa ra mức giá cạnh tranh.

Ngoài ra, doanh nghiệp còn phải đối mặt với các chi phí đầu tư ban đầu, chi phí chứng nhận, chi phí vận hành, cũng như cần có đội ngũ nhân lực am hiểu về quản lý carbon và thị trường carbon.

Ông Minh cũng lưu ý về những rủi ro tiềm ẩn như biến động giá tín chỉ carbon, tính minh bạch của thị trường, và sự chênh lệch giữa các quốc gia trong việc tham gia thị trường carbon. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc truyền thông đúng đắn, tránh thổi phồng về lợi nhuận từ việc bán tín chỉ carbon, mà cần tập trung vào mục tiêu chính là giảm phát thải.

Ông cũng cho rằng, các nhà đầu tư trong nước còn hạn chế về nhận thức và hiểu biết về thị trường carbon. Vì vậy, cần có các chương trình tuyên truyền, đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật từ Chính phủ và các tổ chức quốc tế.

Có thể nói, thị trường carbon tại Việt Nam đang mở ra những cơ hội lớn, nhưng cũng đi kèm với không ít thách thức. Để tận dụng được cơ hội và vượt qua thách thức, cần có sự chung tay của Chính phủ, các bộ, ngành, doanh nghiệp, và các tổ chức quốc tế.

Bảo Long