Kiểm soát rủi ro trí tuệ nhân tạo thông qua hành lang pháp lý

Công nghệ trí tuệ nhân tạo đang tạo ra những bước tiến vượt bậc, thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội trên toàn cầu.

Theo Statista, quy mô thị trường trí tuệ nhân tạo thế giới dự kiến đạt 184 tỷ USD vào năm 2024 và có tốc độ tăng trưởng hàng năm (CAGR 2024-2030) lên đến 28,46%, đưa thị trường này đạt 826,70 tỷ USD vào năm 2030. Việt Nam, với tiềm năng lớn trong lĩnh vực công nghệ số, đang nỗ lực khai thác những lợi ích mà trí tuệ nhân tạo mang lại, đồng thời đối mặt với các rủi ro tiềm ẩn từ công nghệ này.

Đầu tư mạnh mẽ, thành tựu đáng ghi nhận

Những năm gần đây, Việt Nam ghi nhận bước tiến đáng kể khi đứng thứ 59/193 quốc gia và vùng lãnh thổ về “Chỉ số sẵn sàng trí tuệ nhân tạo của Chính phủ năm 2023” do Oxford Insights đánh giá. Đây là năm thứ ba liên tiếp Việt Nam vượt mức trung bình toàn cầu, khẳng định vị thế là một trong những nước tiên phong trong khu vực ASEAN về phát triển AI.

Không dừng lại ở tiềm năng, Việt Nam đã chứng minh sự cam kết qua việc các doanh nghiệp lớn như Viettel, VNPT, FPT, VinAI, và CMC tích cực đầu tư vào nghiên cứu và ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Những thành tựu như hệ thống nhận diện khuôn mặt, trợ lý ảo tiếng Việt, và các giải pháp tối ưu hóa vận hành doanh nghiệp không chỉ khẳng định sự sáng tạo mà còn tạo tiền đề cho hệ sinh thái AI bền vững.

Chính phủ Việt Nam cũng thúc đẩy mạnh mẽ lĩnh vực này qua việc ban hành các chính sách hỗ trợ nghiên cứu, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, và khuyến khích hợp tác quốc tế để thu hút đầu tư nước ngoài.

Rủi ro từ trí tuệ nhân tạo, thách thức không thể bỏ qua

Dù mang lại nhiều lợi ích, trí tuệ nhân tạo cũng tiềm ẩn những rủi ro đáng lo ngại, đặc biệt trong các lĩnh vực thông tin và truyền thông. Theo báo cáo Digital News Report năm 2024 của Reuters, 59% người được khảo sát tại 47 quốc gia bày tỏ lo ngại về tin tức sai lệch do AI tạo ra. Với sự phát triển của Gen AI, tình trạng lạm dụng công nghệ này để tạo tin tức giả, lan truyền thông tin không chính xác trên mạng xã hội đang gia tăng, làm ảnh hưởng đến niềm tin của công chúng.

Ngoài ra, trí tuệ nhân tạo còn đặt ra nguy cơ về xâm phạm quyền riêng tư, thiên vị trong thuật toán, và mất kiểm soát khi ứng dụng trong các hệ thống tự động hóa cao. Những thách thức này đòi hỏi một hành lang pháp lý đủ mạnh để đảm bảo công nghệ được phát triển và ứng dụng một cách có trách nhiệm.

Hành lang pháp lý cho trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam

Trước những thách thức trên, Việt Nam đang từng bước xây dựng khung pháp lý để quản lý và khai thác trí tuệ nhân tạo hiệu quả. Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số đã dành riêng một chương về trí tuệ nhân tạo, đặt nền móng quan trọng cho việc phát triển và kiểm soát công nghệ này.

Luật nhấn mạnh nguyên tắc trí tuệ nhân tạo phải phục vụ con người, thúc đẩy sự thịnh vượng và hạnh phúc, đồng thời bảo đảm tính minh bạch, công bằng, và khả năng giải thích được. Các quy định chi tiết bao gồm:

Đưa ra cơ chế kiểm soát hệ thống AI nhằm giảm thiểu các tác động tiêu cực đến xã hội. Quy định rõ vai trò của nhà phát triển, nhà cung cấp, và người sử dụng trí tuệ nhân tạo để đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn đạo đức và pháp lý. Đồng thời, đảm bảo người dùng nhận biết và sử dụng sản phẩm trí tuệ nhân tạo một cách an toàn. Tạo điều kiện thử nghiệm các sản phẩm, dịch vụ công nghệ số trong môi trường an toàn trước khi đưa vào sử dụng rộng rãi.

Hướng tới một tương lai bền vững

Tiến sỹ Giám đốc Khoa học của Google từng nhận định, trí tuệ nhân tạo không chỉ là công cụ xử lý dữ liệu mà còn là nền tảng để xây dựng cuộc sống tốt đẹp hơn nếu được phát triển đúng cách. Việt Nam, với tiềm năng và quyết tâm mạnh mẽ, đang đi đúng hướng trong việc phát triển AI song hành cùng quản lý rủi ro.

Xây dựng một hành lang pháp lý toàn diện, bảo đảm tính minh bạch và trách nhiệm là yếu tố cốt lõi để khai thác trí tuệ nhân tạo một cách an toàn, hiệu quả. Điều này không chỉ bảo vệ con người và xã hội trước các rủi ro mà còn mở đường cho Việt Nam trở thành trung tâm công nghệ trí tuệ nhân tạo của khu vực trong tương lai.

Thu Ngân

Nguồn tham khảo: Thời báo Ngân hàng