Giữ vững xuất khẩu nông sản trước chính sách thương mại mới của Mỹ

Xuất khẩu nông sản Việt Nam sang Mỹ tăng trưởng ấn tượng 18,9% trong hai tháng đầu năm 2025, đạt 1,3 tỷ USD, nhưng chính sách thuế mới từ Mỹ đang đe dọa thị trường chủ lực này.

Tổng kim ngạch xuất khẩu đang trên đà tăng trưởng

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động, ngành nông, lâm, thủy sản Việt Nam vẫn ghi dấu ấn mạnh mẽ tại thị trường Mỹ – đối tác thương mại lớn nhất trong năm 2024 với tỷ trọng 22% tổng kim ngạch xuất khẩu. 

Hai tháng đầu năm 2025, tổng kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng này đạt 9,38 tỷ USD, tăng 8,3% so với cùng kỳ năm trước. Riêng thị trường Mỹ đóng góp 1,3 tỷ USD từ gỗ và sản phẩm gỗ, chiếm 53,1% tổng trị giá xuất khẩu mặt hàng này, với mức tăng 9,5%.

Các mặt hàng chủ lực như cà-phê, hạt tiêu, rau quả, thủy sản và gỗ tiếp tục khẳng định vị thế. Năm 2024, Việt Nam là nguồn cung hạt tiêu lớn nhất cho Mỹ, chiếm 77,17% về lượng (75,6 nghìn tấn) và 76,75% về trị giá (414,8 triệu USD). 

Với cà-phê, dù lượng xuất khẩu sang Mỹ giảm 32,2% (96,8 nghìn tấn), giá trị vẫn tăng 2,2% lên 355 triệu USD nhờ giá bình quân tăng vọt 50,9%, đạt 3.665 USD/tấn.

Rau quả cũng không kém cạnh khi kim ngạch đạt 619,5 triệu USD, tăng 33,7%, đưa Việt Nam thành nhà cung cấp lớn thứ 15 cho thị trường này.

Thủy sản cũng ghi nhận bước tiến đáng kể với mức tăng trưởng 16% trong năm 2024, đạt hơn 1,8 tỷ USD. Các sản phẩm như tôm, cá tra, cá ngừ được hưởng lợi từ xu hướng tiêu dùng thực phẩm tăng cao tại Mỹ. Trong khi đó, thị trường Trung Quốc lại giảm 4,3% kim ngạch nhập khẩu từ Việt Nam, khiến Mỹ càng trở thành điểm sáng chiến lược.

Những ảnh hưởng từ chính sách thuế mới của Mỹ

Tuy nhiên, từ tháng 2/2025, chính sách thương mại của Mỹ bắt đầu thay đổi, đặc biệt là các biện pháp thuế mới, khiến doanh nghiệp Việt Nam đứng trước áp lực lớn. Sắc lệnh ngày 13/2/2025 của Tổng thống Mỹ yêu cầu rà soát và áp thuế đối ứng với 17.000 mặt hàng nhập khẩu, bao gồm cả nông sản, gỗ và thủy sản. Điều này đặt ra câu hỏi: Liệu Việt Nam có giữ vững được đà tăng trưởng tại thị trường xuất khẩu nông sản lớn nhất này?

Năm 2024, tổng kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam – Mỹ đạt 150 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023, nhưng thặng dư thương mại nghiêng về Việt Nam có thể là lý do khiến Mỹ cân nhắc áp thuế. 

Với ngành gỗ, xuất khẩu sang Mỹ đạt 9,1 tỷ USD, trong khi nhập khẩu từ Mỹ chỉ 323,7 triệu USD, chủ yếu là nguyên liệu thô (gỗ tròn, gỗ xẻ) hưởng thuế 0%. Nếu Mỹ áp thuế 25% lên các mặt hàng này, chi phí sản xuất tại Việt Nam sẽ tăng, kéo theo nguy cơ giảm sức cạnh tranh.

Chính sách thuế mới còn đe dọa chuỗi cung ứng khép kín giữa hai nước. Việt Nam là nước nhập khẩu gỗ lớn thứ hai từ Mỹ, chế biến và xuất ngược lại, tạo giá trị gia tăng đôi bên. Tuy nhiên, sắc lệnh mới có thể phá vỡ mô hình này, khiến khách hàng Mỹ ngần ngại ký hợp đồng dài hạn. 

Ông Ngô Sỹ Hoài, đại diện Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST), nhấn mạnh rằng quan hệ thương mại gỗ giữa hai nước mang tính bổ trợ, không cạnh tranh trực tiếp. Việc áp thuế đối ứng có thể gây thiệt hại không chỉ cho Việt Nam mà cả doanh nghiệp Mỹ phụ thuộc vào nguồn cung từ Việt Nam.

So với lịch sử, Việt Nam đã từng đối mặt với các vụ phòng vệ thương mại từ Mỹ và giải quyết thành công nhờ hợp tác minh bạch. Kinh nghiệm này là lợi thế, nhưng quy mô sắc lệnh mới vượt xa các biện pháp trước đây, đòi hỏi chiến lược ứng phó toàn diện hơn.

Ứng phó trước thách thức từ chính sách mới 

Nhìn vào bối cảnh hiện tại, thị trường xuất khẩu nông sản, lâm sản và thủy sản sang Mỹ năm 2025 sẽ đối mặt với hai kịch bản. Nếu Mỹ áp thuế đối ứng lên 9,1 tỷ USD kim ngạch gỗ hoặc các mặt hàng chủ lực khác như cà-phê, hạt tiêu, doanh nghiệp Việt Nam có thể mất lợi thế cạnh tranh, đặc biệt trong ngắn hạn. 

Ngược lại, nếu Việt Nam đàm phán thành công để giảm thiểu tác động thuế, thị trường Mỹ vẫn là “mỏ vàng” với dư địa khai thác lớn, nhất là khi nhu cầu tiêu dùng thực phẩm và nội thất tại đây tiếp tục tăng.

Theo dõi sát diễn biến chính sách là lời khuyên đầu tiên cho doanh nghiệp. Ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán thương mại Việt Nam tại Mỹ, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cập nhật thông tin và hợp tác với cơ quan điều tra Mỹ để bảo vệ lợi ích. Đồng thời, các hiệp hội ngành hàng như VASEP hay VIFOREST cần phối hợp với đối tác Mỹ để xây dựng liên minh ủng hộ thương mại song phương. 

Kim Hoàng

Nguồn tham khảo: Báo Nhân Dân