Giá matcha tăng 170%, Nhật Bản chật vật giải bài toán nguồn cung

Giá bột matcha tại Nhật tăng 170% lên kỷ lục mới. Cơn sốt “siêu thực phẩm” khiến nhu cầu toàn cầu bùng nổ, trong khi nguồn cung nguyên liệu ngày càng hạn chế.

Cơn sốt “siêu thực phẩm” toàn cầu

Trà xanh matcha vốn gắn liền với nghi lễ trà đạo Nhật Bản từ thế kỷ 12, nhưng trong nhiều năm gần đây đã vượt khỏi phạm vi truyền thống. Matcha trở thành nguyên liệu phổ biến trong nhiều sản phẩm ẩm thực và đồ uống như kem, bánh, latte, thậm chí cả cocktail.

Danh tiếng “siêu thực phẩm giàu chất chống oxy hóa” đã giúp matcha bùng nổ trên mạng xã hội, đặc biệt ở Mỹ và châu Âu. Sau đại dịch, du khách quốc tế quay lại Nhật Bản càng góp phần thúc đẩy tiêu dùng. Xuất khẩu trà xanh năm ngoái đạt 36,4 tỷ yên, cao gấp bốn lần thập kỷ trước, trong đó 44% là matcha xuất sang Mỹ.

Tuy nhiên, sự quan tâm quá lớn đã đẩy giá lên mức chưa từng có. Tencha – loại lá trà để sản xuất matcha – vừa được bán ở Kyoto với giá 8.235 yên/kg, tăng 170% so với năm ngoái, vượt xa kỷ lục 4.862 yên/kg thiết lập từ 2016.

Bùng nổ nhu cầu, thị trường căng thẳng

Nhiều cửa hàng tại Tokyo cho biết giá bán lẻ matcha đã tăng gấp đôi trong một năm, thậm chí phải giới hạn số lượng mỗi khách để ngăn đầu cơ. Nhiều sàn thương mại điện tử cũng rơi vào tình trạng “cháy hàng” kéo dài.

Chuỗi Kaminari Issa ở Asakusa thường xuyên nhận đơn đặt cả tấn matcha từ du khách nước ngoài. Sức hút đến từ việc cửa hàng chỉ bán bột matcha xay từ lứa hái đầu tiên trong năm – loại được đánh giá cao nhất về hương vị. Nhưng nắng nóng kỷ lục mùa hè vừa qua khiến chính cửa hàng cũng lo ngại cho vụ mùa tiếp theo.

Tại Atelier Matcha, khách xếp hàng từ sáng sớm đến tận tối để mua bột trà chuẩn Nhật. Dù mở rộng thêm cửa hàng tại Việt Nam và sắp khai trương ở Philippines, chủ thương hiệu Chitose Nagao vẫn thừa nhận nguồn cung khan hiếm khiến họ phải phụ thuộc vào quan hệ lâu năm với nhà sản xuất Yamamasa Koyamaen ở Kyoto.

Doanh nghiệp chạy đua đảm bảo nguồn hàng

Sức ép nguồn cung buộc các tập đoàn lớn phải vào cuộc. Từ tháng 5/2025, Ito En – hãng trà đóng chai lớn nhất thế giới – thành lập riêng bộ phận chuyên trách matcha. Các nhà máy hoạt động hết công suất, song việc sản xuất vẫn tốn nhiều thời gian. Chỉ để nghiền 40 gram matcha cũng mất khoảng một giờ, nếu tăng tốc sẽ làm giảm chất lượng.

Ito En dự báo doanh thu quốc tế tăng 11% trong năm nay. Tuy nhiên, công ty cũng buộc phải nâng giá từ 50–100% cho nhiều sản phẩm do chi phí nguyên liệu và nhân công leo thang. Đây là minh chứng rõ rệt cho áp lực chi phí đang lan ra toàn chuỗi cung ứng matcha toàn cầu.

Bài toán mở rộng sản xuất

Dù nhu cầu và giá cả tăng mạnh, việc mở rộng diện tích trồng tencha lại không đơn giản. Quy trình canh tác đòi hỏi nông dân phải che phủ cây nhiều tuần trước thu hoạch để tăng hàm lượng diệp lục, gần như làm thủ công. Trong khi đó, lực lượng lao động nông nghiệp Nhật đang già hóa nhanh chóng.

Đất trồng phù hợp cho tencha cũng khan hiếm, chi phí cao và rủi ro biến đổi khí hậu ngày càng lớn. Mùa mưa kéo dài hoặc nắng nóng bất thường đều có thể ảnh hưởng đến năng suất, khiến nhiều nông dân dè dặt trước việc chuyển đổi sang trồng loại cây này.

Chính phủ Nhật hiện cân nhắc gói trợ cấp để hỗ trợ nông dân giảm rủi ro khi mở rộng trồng tencha. Song một số chuyên gia cho rằng cần truyền thông tốt hơn về các loại trà khác như hojicha để giảm áp lực cho matcha. Bà Chitose Nagao nhận định: “Không phải lúc nào cũng cần loại matcha cao cấp nhất. Quan trọng là giữ được văn hóa trà Nhật và đáp ứng nhu cầu bền vững”.

Thùy Linh

Nguồn tham khảo: Tạp chí Thương gia