Dư nợ Margin 273.000 tỷ đồng đòi hỏi quản lý chặt chẽ

Dư nợ margin đạt 273.000 tỷ đồng quý I/2025, thúc đẩy lợi nhuận chứng khoán nhưng tiềm ẩn rủi ro, cần giám sát chặt chẽ.

Cho vay Margin tăng mạnh quý I/2025

Thị trường chứng khoán Việt Nam ghi nhận bùng nổ cho vay ký quỹ (margin – vay vốn sử dụng cổ phiếu làm tài sản đảm bảo) trong quý I/2025. Dư nợ margin toàn thị trường đạt 273.000 tỷ đồng, tăng 33.000 tỷ đồng so với cuối năm 2024, lập kỷ lục lịch sử. Các công ty chứng khoán (CTCK) như TCBS, SSI, HSC, VPS ghi nhận lãi từ cho vay vượt 500 tỷ đồng, với tổng doanh thu từ hoạt động này đạt 6.500 tỷ đồng, trở thành động lực chính thúc đẩy lợi nhuận ngành.

Sự tăng trưởng margin bắt nguồn từ nhu cầu huy động vốn nhanh của doanh nghiệp niêm yết, vốn gặp khó khăn với thủ tục vay ngân hàng phức tạp. Các CTCK, dưới áp lực mở rộng doanh thu ngoài môi giới, tích cực cấp vốn cho doanh nghiệp sử dụng cổ phiếu làm tài sản đảm bảo. Lãi suất thấp và thị trường chứng khoán khởi sắc đầu năm 2025 càng thúc đẩy xu hướng này, với nhiều lãnh đạo doanh nghiệp cầm cố cổ phiếu để đáp ứng nhu cầu tài chính ngắn hạn.

Tuy nhiên, margin tiềm ẩn rủi ro. Giá cổ phiếu biến động mạnh, đặc biệt mã thanh khoản thấp, có thể làm tài sản đảm bảo mất giá, đẩy CTCK vào nguy cơ không thu hồi vốn. Lệch pha thông tin giữa lãnh đạo doanh nghiệp và CTCK làm tăng rủi ro tín dụng, khi thẩm định tài sản thiếu chính xác. Hành vi đẩy giá cổ phiếu hoặc dùng vốn vay sai mục đích đòi hỏi giám sát chặt chẽ.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy quản lý margin chặt chẽ là chìa khóa. Tại Mỹ, Ủy ban Chứng khoán yêu cầu công bố minh bạch các giao dịch cầm cố cổ phiếu. Nhật Bản và Hàn Quốc giới hạn tỷ lệ cầm cố, còn Thái Lan chỉ cho phép margin với cổ phiếu thanh khoản cao. Việt Nam cần học hỏi để giảm thiểu rủi ro, đảm bảo thị trường chứng khoán phát triển bền vững.

Phân tích rủi ro Margin trong thị trường chứng khoán

Dư nợ margin 273.000 tỷ đồng quý I/2025 phản ánh vai trò ngày càng lớn của thị trường chứng khoán trong huy động vốn, nhưng cũng bộc lộ nhiều rủi ro. Với doanh thu từ cho vay đạt 6.500 tỷ đồng, tăng liên tục 5 quý, hoạt động margin mang lại lợi nhuận vượt trội cho CTCK. Tuy nhiên, các yếu tố rủi ro như biến động giá cổ phiếu, đạo đức doanh nghiệp, và sử dụng vốn sai mục đích đang đặt áp lực lên hệ thống.

Biến động giá cổ phiếu là rủi ro chính. Mã thanh khoản thấp hoặc tài chính yếu dễ sụt giảm khi thị trường bất lợi, khiến tài sản đảm bảo mất giá. Quý I/2025, một số CTCK phải giải chấp cổ phiếu, gây áp lực bán tháo. So với năm 2020 (dư nợ 100.000 tỷ đồng), quy mô hiện tại cao gấp 2,7 lần, làm tăng nguy cơ nếu thị trường đảo chiều.

Rủi ro đạo đức cũng đáng lo ngại. Lãnh đạo doanh nghiệp, với thông tin nội bộ, có thể đẩy giá cổ phiếu để duy trì tỷ lệ ký quỹ hoặc vay thêm vốn. Hành vi này, như công bố thông tin thiên lệch hoặc giao dịch chéo, từng gây bất ổn ở Hàn Quốc năm 2015, dẫn đến khủng hoảng giải chấp. Tại Việt Nam, dù chưa ghi nhận vụ việc lớn, các dấu hiệu bất thường trong một số mã cổ phiếu cần được giám sát chặt.

Sử dụng vốn vay sai mục đích là vấn đề khác. Thay vì đầu tư kinh doanh, một số lãnh đạo dùng margin để đảo nợ hoặc đầu tư rủi ro cao, đe dọa khả năng trả nợ. Nếu thất bại, giải chấp cổ phiếu quy mô lớn có thể làm mất thanh khoản thị trường. Cuối cùng, việc cầm cố cổ phiếu có thể làm giảm niềm tin nhà đầu tư, khi họ lo ngại doanh nghiệp gặp khó khăn dòng tiền, dẫn đến bán tháo và ảnh hưởng tâm lý thị trường.

Kinh nghiệm quốc tế, như quy định minh bạch của Mỹ hay giới hạn cầm cố của Nhật Bản, cho thấy quản lý chặt giúp giảm rủi ro. Tại Việt Nam, xu hướng “ngân hàng hóa” – các ngân hàng bơm vốn cho CTCK – càng đòi hỏi giám sát để tránh lạm dụng margin.

Dự báo xu hướng thị trường chứng khoán

Hoạt động margin, với dư nợ 273.000 tỷ đồng, sẽ tiếp tục là động lực tăng trưởng thị trường chứng khoán Việt Nam năm 2025, theo 60s Hôm Nay. Nhu cầu vốn từ doanh nghiệp và nhà đầu tư cá nhân, cùng lãi suất thấp, sẽ duy trì đà tăng margin. Tuy nhiên, rủi ro biến động giá và đạo đức doanh nghiệp đòi hỏi cơ quan quản lý siết chặt quy định để đảm bảo ổn định.

Nhà đầu tư cá nhân nên thận trọng với các mã có tỷ lệ cầm cố cổ phiếu cao, ưu tiên cổ phiếu thanh khoản tốt và minh bạch tài chính. Theo dõi báo cáo tài chính quý II/2025 và động thái cầm cố của lãnh đạo doanh nghiệp sẽ giúp đánh giá rủi ro. Nhà đầu tư tổ chức cần xây dựng danh mục đa dạng, tránh tập trung vào mã có dấu hiệu bất thường về giao dịch.

Doanh nghiệp niêm yết nên công bố minh bạch giao dịch cầm cố để bảo vệ cổ đông. CTCK cần thẩm định tài sản đảm bảo, chỉ cấp margin cho cổ phiếu thanh khoản cao, áp dụng tỷ lệ cho vay thận trọng. Cơ quan quản lý nên yêu cầu công bố định kỳ giao dịch cầm cố và giới hạn tỷ lệ cổ phiếu nội bộ.

Dư nợ margin 273.000 tỷ đồng mang lại lợi nhuận lớn cho CTCK, nhưng rủi ro biến động giá, đạo đức doanh nghiệp đòi hỏi quản lý chặt. Minh bạch thông tin và giới hạn cầm cố là chìa khóa, giúp nhà đầu tư và doanh nghiệp tận dụng cơ hội, giảm thiểu bất ổn thị trường.

Bảo Long

Nguồn tham khảo: Tin Nhanh Chứng Khoán