Doanh nghiệp Việt, xanh hóa để giữ đơn hàng, tiếp cận vốn

Doanh nghiệp đối mặt sức ép xanh hóa: Tiêu chuẩn môi trường siết chặt

Tại Diễn đàn Quản lý nguồn nước trong sản xuất công nghiệp Việt Nam 2025, tổ chức ngày 6/6/2025 tại TP.HCM, các doanh nghiệp (DN) đã chỉ ra áp lực ngày càng lớn từ tiêu chuẩn môi trường, đặc biệt trong ngành dệt may, hóa nhuộm, và khu công nghiệp (KCN).

Vũ Đức Giang, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), nhấn mạnh các thị trường xuất khẩu lớn như Mỹ và EU yêu cầu DN trình hóa đơn tiền nước, thay vì khai thác giếng ngầm như trước. Chi phí xử lý nước thải công nghiệp, khoảng 3.500 đồng/lít, khiến nhiều DN chật vật cân đối tài chính.

Các doanh nghiệp trong ngành dệt may, tiêu thụ nước lớn, đang áp dụng công nghệ ozon giảm 50-60% ô nhiễm và tiết kiệm nước. Hệ thống thu gom nước mưa cũng trở thành lợi thế cạnh tranh, giúp DN ghi điểm với đối tác quốc tế. Trần Thiên Long, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Công nghiệp Việt Nam (VIREA), cho biết mô hình KCN sinh thái (KCN tuần hoàn, tái sử dụng tài nguyên) tuy mới thí điểm tại 5 KCN ở Việt Nam, nhưng là xu hướng tất yếu để thu hút vốn xanh.

Ngân hàng như HDBank, theo Giám đốc Trần Hoài Phương, đã thành lập nhóm ESG (môi trường, xã hội, quản trị) để đánh giá dự án theo tiêu chí xanh, từ chối các khoản vay liên quan đến nhiệt điện, than đá.

Hồ Kiên Trung, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, ghi nhận tiến bộ trong xử lý nước thải nhưng nhấn mạnh hạn chế về công nghệ, nhân lực, và giám sát tại các doanh nghiệp. Nghị định 05/2025/NĐ-CP tạo chính sách thuận lợi, nhưng cần tổng kết thực trạng để thúc đẩy xanh hóa. Daniël Stener, Tổng Lãnh sự Hà Lan tại TP.HCM, chia sẻ mô hình “Kim Cương Hà Lan” (hợp tác đa bên) giúp quản lý nước hiệu quả, là bài học cho Việt Nam.

Phân tích xu hướng: Xanh hóa là điều kiện sống còn cho các doanh nghiệp

Áp lực xanh hóa không chỉ đến từ thị trường xuất khẩu mà còn từ hệ thống tài chính. Mỹ và EU, chiếm 63% kim ngạch xuất khẩu dệt may Việt Nam (44% Mỹ, 19% EU), yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn môi trường, như chứng nhận LEED (Lãnh đạo năng lượng và thiết kế môi trường) và giảm phát thải carbon.

DN dệt may đầu tư công nghệ ozon và chip AI trong máy mực, nhưng chi phí xử lý nước thải (3.500 đồng/lít) làm tăng 5-7% giá thành sản phẩm, giảm lợi nhuận so với 2020, khi chi phí chỉ khoảng 2.000 đồng/lít.

KCN sinh thái, với khả năng tái sử dụng nước thải, giảm 20-30% chi phí nước, là xu hướng toàn cầu. Tuy nhiên, chỉ 5/260 KCN Việt Nam thí điểm mô hình này, do chi phí đầu tư ban đầu cao (50-100 tỷ đồng/KCN). So với năm 2015, khi chỉ 10% KCN áp dụng công nghệ xử lý nước thải đạt chuẩn, tỷ lệ hiện nay đạt khoảng 60%, nhưng công nghệ vẫn manh mún. “Cộng sinh công nghiệp” (nước thải của DN này là đầu vào của DN khác) giúp giảm 15% chi phí xử lý, nhưng cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các DN trong KCN.

Ngân hàng ngày càng ưu tiên tài sản xanh, với HDBank từ chối cho vay dự án phát thải cao. Năm 2024, tín dụng xanh chiếm 7% tổng dư nợ, tăng từ 3% năm 2022, cho thấy xu hướng tài chính bền vững. Tuy nhiên, DN nhỏ và vừa, chiếm 95% tổng DN, khó tiếp cận vốn xanh do thiếu chứng nhận môi trường và mô hình tài chính rõ ràng. Nghị định 05/2025/NĐ-CP, với ưu đãi thuế và hỗ trợ kỹ thuật, là bước tiến, nhưng việc giám sát thực thi còn hạn chế, chỉ 30% DN được kiểm tra định kỳ.

Mô hình Hà Lan, với 90% nước thải công nghiệp tái sử dụng, cho thấy xanh hóa không chỉ giảm chi phí mà còn tăng uy tín. Việt Nam, với 60% nước thải công nghiệp chưa xử lý đạt chuẩn, cần đầu tư thêm 10-15% ngân sách vào công nghệ và nhân lực để bắt kịp.

Dự báo thị trường: Xanh hóa thúc đẩy cổ phiếu dệt may, KCN

Theo 60s Hôm Nay, xanh hóa sẽ định hình thị trường xuất khẩu và đầu tư trong quý III/2025. Kim ngạch xuất khẩu dệt may có thể đạt 48 tỷ USD, tăng 8% so với 2024, nếu 60% DN đạt tiêu chuẩn xanh. Cổ phiếu dệt may (TCM, VGT) và logistics (VSC) có thể tăng 10-12%, nhờ đơn hàng từ EU và Mỹ. KCN sinh thái như KBC sẽ hút vốn FDI, tăng 15-20%, với tổng vốn đăng ký FDI đạt 40 tỷ USD cả năm. Tuy nhiên, bất động sản khu đô thị (VIC, VHM) có thể giảm 5-7% do tiêu dùng nội địa yếu.

Doanh nghiệp nên đầu tư 10-15% ngân sách vào công nghệ xanh, như ozon hoặc tái chế nước, để giảm 10% chi phí dài hạn. DN nhỏ cần hợp tác với ngân hàng như HDBank, xây dựng báo cáo ESG để tiếp cận lãi suất vay ưu đãi 5-7%. Hợp đồng hedging (bảo hiểm tỷ giá) giúp giảm 5% rủi ro tỷ giá USD (26.230-26.330 VND). Nhà đầu tư nên phân bổ 10% danh mục vào cổ phiếu xanh như TCM, chờ giá điều chỉnh 8-10% để mua, kỳ vọng lợi nhuận 12-15% trong 12 tháng.

Rủi ro lớn là chi phí xanh hóa đẩy giá thành lên 7-10%, khiến DN Việt mất cạnh tranh với Trung Quốc, Ấn Độ. Nếu EU áp thuế carbon từ 2026, DN không đạt chuẩn có thể mất 20% đơn hàng. Theo dõi báo cáo xử lý nước thải tháng 9/2025; nếu tỷ lệ đạt chuẩn dưới 70%, chuyển 10% danh mục sang vàng. DN cần số hóa quy trình, giảm 5-7% chi phí vận hành, và tăng 10% dự phòng chi phí môi trường để đảm bảo lợi nhuận.

Phương Thảo

Nguồn tham khảo: Thời báo Ngân hàng