Doanh nghiệp Việt nâng nội lực để kết nối chuỗi giá trị toàn cầu

Doanh nghiệp Việt đang nỗ lực nâng cao năng lực để tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, nhưng thách thức về công nghệ, nhân lực và phụ thuộc FDI đòi hỏi các giải pháp đột phá để tăng tính tự chủ và giá trị gia tăng.

Vai trò của FDI trong nền kinh tế

Khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đóng góp lớn vào kinh tế Việt Nam, với hơn 16% tổng vốn đầu tư xã hội, 20% GDP, 70% kim ngạch xuất khẩu và 50% sản lượng công nghiệp. Tuy nhiên, theo TS. Ngô Công Thành, Phó Chủ tịch Liên Chi hội Tài chính Khu công nghiệp Việt Nam, doanh nghiệp Việt cần nâng cao nội lực để giảm phụ thuộc vào công nghệ và nguyên liệu nhập khẩu, từ đó tăng giá trị gia tăng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Doanh nghiệp nội địa hiện đối mặt với khó khăn trong việc cạnh tranh với các nhà cung cấp nước ngoài do hạn chế về công nghệ và năng lực quản lý. Điều này khiến Việt Nam dễ rơi vào “bẫy gia công”, chỉ đảm nhận các công đoạn giá trị thấp trong chuỗi cung ứng.

Thách thức cạnh tranh trong thu hút FDI

Việt Nam đã xây dựng hình ảnh điểm đến hấp dẫn cho FDI nhờ ổn định chính trị, vị trí địa lý thuận lợi và các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP, EVFTA, RCEP. Tuy nhiên, doanh nghiệp Việt đang mất dần lợi thế về lao động giá rẻ so với các nước như Thái Lan, Indonesia hay Ấn Độ.

TS. Ngô Công Thành nhấn mạnh rằng thách thức lớn nhất là chất lượng nguồn nhân lực. Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), năng suất lao động của Việt Nam thấp hơn 7 lần so với Malaysia, 4 lần so với Trung Quốc và 26 lần so với Singapore. Thiếu lao động chất lượng cao khiến doanh nghiệp Việt khó tham gia vào các công đoạn giá trị cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Giải pháp nâng cao năng lực nội địa

Để doanh nghiệp Việt tự chủ hơn, cần tập trung vào công nghiệp phụ trợ, đổi mới công nghệ và kết nối với chuỗi FDI. TS. Thành đề xuất Nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa thông qua ưu đãi thuế, vốn vay ưu đãi và giảm rào cản thủ tục. Điều này giúp doanh nghiệp nội địa cải thiện năng lực sản xuất, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu linh kiện.

Doanh nghiệp Việt cần đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), đa dạng hóa nguồn cung và xây dựng quan hệ đối tác chiến lược để tăng tính cạnh tranh. Việc phát triển công nghiệp phụ trợ sẽ giúp Việt Nam thoát khỏi vai trò “công xưởng hạng 2” và tiến tới làm chủ công nghệ.

Chuẩn bị cho FDI thế hệ mới

Trong bối cảnh chuyển đổi số và tự động hóa, doanh nghiệp Việt cần chuẩn bị thể chế, hạ tầng và nhân lực để đón dòng vốn FDI công nghệ cao. TS. Thành khuyến nghị điều chỉnh quy hoạch ngành, ưu tiên các dự án bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, năng lượng sạch và kinh tế số.

Cải cách khung pháp lý về đầu tư, đất đai và môi trường là cần thiết để tạo môi trường thuận lợi. Đồng thời, nâng cấp hạ tầng số, khu công nghiệp sinh thái và trung tâm logistics sẽ hỗ trợ doanh nghiệp Việt tiếp nhận các dự án giá trị gia tăng cao. Đào tạo nhân lực chất lượng cao, hợp tác với chuyên gia quốc tế và đẩy mạnh chuyển đổi số cũng là yếu tố then chốt.

Tầm nhìn tự chủ và bền vững

Để xây dựng nền kinh tế tự lực, doanh nghiệp Việt cần chuyển từ mô hình thâm dụng lao động sang công nghiệp xanh và công nghệ cao. Chính phủ nên ưu tiên nguồn lực cho đào tạo nhân lực, ứng dụng công nghệ Cách mạng công nghiệp 4.0 và phát triển dịch vụ liên ngành giá trị cao.

Việc thu hút FDI có chọn lọc, tập trung vào dự án công nghệ cao và thân thiện môi trường, sẽ giúp doanh nghiệp Việt tăng giá trị gia tăng và bảo vệ lợi ích quốc gia. Chính sách thay thế ưu đãi thuế bằng các biện pháp hỗ trợ thiết thực cũng sẽ tạo niềm tin cho nhà đầu tư.

Doanh nghiệp Việt đang đứng trước cơ hội lớn để kết nối với chuỗi giá trị toàn cầu, nhưng cần vượt qua thách thức về nhân lực, công nghệ và phụ thuộc FDI. Với các giải pháp như cải cách thể chế, đầu tư hạ tầng và đào tạo nhân lực, doanh nghiệp nội địa có thể nâng cao nội lực, trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, góp phần xây dựng nền kinh tế tự chủ, bền vững.

Chí Toàn 

Nguồn tham khảo: Vietnamfinance.vn