Doanh nghiệp nhỏ và vừa, thách thức lớn trong cuộc đua bền vững năm 2025

Doanh nghiệp nhỏ và vừa trước ngã rẽ sinh tồn
Đến ngày 10/3/2025, bức tranh kinh tế Việt Nam tiếp tục ghi nhận sự tăng trưởng ấn tượng, nhưng ẩn sau đó là những thách thức nghiêm trọng đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV).
Là lực lượng chiếm phần lớn trong nền kinh tế, đóng góp không nhỏ vào GDP, DNNVV đang phải đối mặt với cuộc cạnh tranh khốc liệt từ các doanh nghiệp FDI (đầu tư trực tiếp nước ngoài), sự thay đổi nhanh chóng của thị trường và áp lực chi phí ngày càng gia tăng. Nếu không kịp thích nghi, nhiều DNNVV có nguy cơ bị đẩy ra khỏi cuộc chơi.
Bài viết này sẽ phân tích những khó khăn mà DNNVV đang gặp phải, nguyên nhân sâu xa và giải pháp khả thi để vực dậy nhóm doanh nghiệp này. Với 10 năm kinh nghiệm theo dõi thị trường tài chính và kinh doanh, tôi sẽ mang đến góc nhìn chi tiết về thực trạng hiện nay, đồng thời dự báo xu hướng trong tháng 3/2025, khi bối cảnh kinh tế toàn cầu và nội địa đang có nhiều biến chuyển đáng chú ý.
Thực trạng cạnh tranh khốc liệt và sự thanh lọc tự nhiên
Từ sau đại dịch Covid-19, DNNVV tại Việt Nam đã phải đối mặt với những cú sốc lớn về tài chính và vận hành. Đến năm 2024, dù kinh tế tăng trưởng mạnh, số lượng doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường vẫn vượt xa số doanh nghiệp mới thành lập. Đỉnh điểm vào đầu năm 2025, sự thanh lọc này tiếp diễn, cho thấy khả năng thích nghi của DNNVV còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân không chỉ đến từ nội tại doanh nghiệp mà còn từ môi trường kinh doanh đầy biến động.
Sự thay đổi chính sách thương mại toàn cầu, đặc biệt từ nhiệm kỳ mới của Tổng thống Mỹ Donald Trump, đã tạo ra làn sóng áp thuế cao với hàng hóa từ Trung Quốc và châu Âu. Điều này thúc đẩy các tập đoàn lớn chuyển hướng sản xuất sang Việt Nam để né thuế khi xuất khẩu sang Mỹ. Kết quả là các doanh nghiệp FDI với tiềm lực mạnh về vốn, công nghệ và quản lý đang gia tăng hiện diện, tạo áp lực lớn lên DNNVV cả ở thị trường xuất khẩu lẫn nội địa.
Trước đây, DNNVV thường đóng vai trò phụ trợ cho các doanh nghiệp lớn hoặc FDI, nhưng giờ đây, tiêu chuẩn đặt hàng đã khắt khe hơn với các yêu cầu về ESG (môi trường, xã hội và quản trị). Nhiều DNNVV thiếu nguồn lực và nhận thức để đáp ứng, dẫn đến mất cơ hội hợp tác. Trong khi đó, tại thị trường nội địa, các doanh nghiệp FDI mở rộng sang bán lẻ, thương mại điện tử và logistics, cạnh tranh trực tiếp với DNNVV bằng giá cả thấp hơn và dịch vụ vượt trội.

Chi phí tăng cao và sự dịch chuyển hành vi tiêu dùng
Một thách thức khác là chi phí vận hành ngày càng leo thang. Giá nguyên vật liệu, vận chuyển và tiền lương tăng mạnh trong bối cảnh lạm phát toàn cầu chưa hạ nhiệt. Với quy mô nhỏ, DNNVV không có lợi thế đàm phán với nhà cung cấp hay khách hàng như các tập đoàn lớn, dẫn đến biên lợi nhuận bị thu hẹp. Nhiều doanh nghiệp buộc phải tăng giá sản phẩm, nhưng điều này lại khiến họ mất khách hàng vào tay đối thủ có tiềm lực mạnh hơn.
Hành vi tiêu dùng cũng đang thay đổi nhanh chóng. Người tiêu dùng Việt Nam ngày càng ưa chuộng mua sắm trực tuyến nhờ sự tiện lợi và giá rẻ từ các nền tảng thương mại điện tử. Các cửa hàng bán lẻ truyền thống – vốn là thế mạnh của DNNVV – đang mất dần thị phần. Trong khi đó, các doanh nghiệp lớn và FDI dễ dàng ứng dụng AI (trí tuệ nhân tạo), tự động hóa và dữ liệu lớn để tối ưu chi phí, giao hàng nhanh và cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng, điều mà DNNVV khó lòng bắt kịp.
Dù Chính phủ đã triển khai nhiều biện pháp cải thiện môi trường kinh doanh, như cắt giảm thủ tục hành chính và kiểm soát gian lận thương mại, các chính sách này dường như chưa đủ sức nâng đỡ DNNVV. Quy định khắt khe trong một số ngành và yêu cầu minh bạch hóa khiến nhiều doanh nghiệp nhỏ không đủ nguồn lực để tuân thủ, dẫn đến nguy cơ bị loại khỏi thị trường. Trong khi đó, các gói hỗ trợ tài chính như giảm thuế hay tín dụng ưu đãi vẫn chưa được triển khai đồng bộ, khiến DNNVV khó tiếp cận.
Giải pháp nào cho DNNVV trong bối cảnh 2025?
Để vượt qua giai đoạn khó khăn này, cả DNNVV và Chính phủ cần hành động đồng bộ. Trước hết, chuyển đổi số là chìa khóa để DNNVV tối ưu vận hành và tiếp cận khách hàng hiệu quả hơn. Việc áp dụng phần mềm quản lý, thương mại điện tử và phân tích dữ liệu không chỉ giảm chi phí mà còn mở ra cơ hội cạnh tranh với các doanh nghiệp lớn. Ví dụ, một doanh nghiệp bán lẻ nhỏ có thể kết hợp bán hàng trực tuyến và trực tiếp để tăng doanh thu mà không cần đầu tư quá nhiều vào cơ sở vật chất.
Thứ hai, linh hoạt mô hình kinh doanh là cách để thích nghi với thị trường biến động. Đa dạng hóa sản phẩm, cung cấp dịch vụ giá trị gia tăng hoặc hợp tác với các doanh nghiệp khác để chia sẻ nguồn lực là những chiến lược khả thi. DNNVV cũng cần tận dụng các kênh marketing số, như mạng xã hội, để xây dựng thương hiệu và giữ chân khách hàng với chi phí thấp.
Về phía Chính phủ, cần có chính sách hỗ trợ thiết thực hơn. Giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, gia hạn nộp bảo hiểm xã hội và triển khai các gói tín dụng lãi suất thấp sẽ giúp DNNVV giảm gánh nặng tài chính. Đồng thời, các chương trình đào tạo về thương mại điện tử, AI và tự động hóa cần được phổ cập để nâng cao năng lực cạnh tranh. Hỗ trợ DNNVV tham gia hội chợ thương mại quốc tế và tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) cũng là cách để mở rộng thị trường xuất khẩu.
Quan trọng hơn, Chính phủ nên thúc đẩy kết nối giữa DNNVV và doanh nghiệp FDI. Các nền tảng cung – cầu có thể giúp DNNVV tham gia chuỗi cung ứng của FDI, từ đó tiếp cận công nghệ hiện đại và tiêu chuẩn quốc tế. Chính sách ưu đãi cho FDI khi sử dụng nguồn cung trong nước sẽ giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu, đồng thời tạo cơ hội cho DNNVV phát triển.
Nhìn vào tháng 3/2025, DNNVV sẽ tiếp tục đối mặt với áp lực từ cạnh tranh và chi phí, nhưng cũng có cơ hội nếu biết tận dụng dòng vốn FDI tăng mạnh và xu hướng chuyển đổi số. Thị trường tài chính và bất động sản, vốn đang khởi sắc nhờ đầu tư công, có thể tạo hiệu ứng lan tỏa, kích thích tiêu dùng và mở ra cơ hội cho DNNVV trong lĩnh vực phụ trợ. Tuy nhiên, nếu không thay đổi, số lượng doanh nghiệp rút lui có thể tăng cao hơn, đặc biệt trong các ngành bán lẻ truyền thống và sản xuất thủ công.
Tại 60s Hôm Nay, chúng tôi dự báo rằng DNNVV nào nhanh chóng chuyển đổi số và kết nối với chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ có cơ hội bứt phá. Ngược lại, những doanh nghiệp chậm thích nghi sẽ khó trụ vững trước làn sóng FDI và sự thay đổi của thị trường. Tháng 3 này là thời điểm then chốt để DNNVV định hình lại chiến lược, tận dụng chính sách hỗ trợ và đón đầu xu hướng kinh tế mới.
Phương Thảo
Nguồn tham khảo: Sài Gòn Giải Phóng Đầu Tư Tài Chính