Doanh nghiệp công nghệ cao sắp nhận ưu đãi đột phá từ Luật mới

Dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) dự kiến thông qua vào ngày 10/12/2025 được kỳ vọng tạo bước ngoặt lớn cho doanh nghiệp công nghệ cao, hoàn thiện khung pháp lý và mở ra cơ chế ưu đãi mạnh mẽ chưa từng có.

Bối cảnh cần thay đổi khung pháp lý

Việt Nam đang chuyển dịch từ tăng trưởng chiều rộng sang chiều sâu, lấy khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo làm động lực chính. Nghị quyết 57-NQ/TW năm 2024 đã xác định rõ hướng đi này.

Dù đã thu hút hơn 400 tỉ USD FDI từ 1988, phần lớn vốn ngoại vẫn chỉ tập trung vào gia công, lắp ráp. Các lĩnh vực công nghệ cao như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học chiếm tỷ lệ rất nhỏ.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh việc sửa đổi Luật Công nghệ cao 2008 sau 17 năm là cần thiết để tháo gỡ rào cản, phân cấp mạnh hơn và phù hợp với hội nhập quốc tế.

Ưu đãi mạnh nhất dành cho doanh nghiệp nội địa

Dự thảo đưa ra cơ chế phân loại hai mức cho doanh nghiệp công nghệ cao.

Mức 1 áp dụng cho doanh nghiệp có nhà đầu tư trong nước chiếm trên 30% vốn và nhận chuyển giao công nghệ lõi ở mức “đổi mới và phát triển”. Doanh nghiệp thuộc nhóm này được hưởng ưu đãi thuế cao nhất: miễn 4 năm, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo, thuế suất 10% trong 15 năm.

Mức 2 dành cho các doanh nghiệp công nghệ cao còn lại, hưởng mức thấp hơn: miễn 2 năm, giảm 50% trong 4 năm và thuế suất 15%.

Chính sách này ưu tiên rõ ràng doanh nghiệp trong nước, khuyến khích khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia nghiên cứu, thương mại hóa công nghệ cao. Viện nghiên cứu và trường đại học cũng được khuyến khích thành lập doanh nghiệp công nghệ cao từ kết quả R&D.

Bỏ giấy chứng nhận, chuyển sang tự đánh giá

Một thay đổi quan trọng là bãi bỏ giấy chứng nhận doanh nghiệp công nghệ cao. Thay vào đó, doanh nghiệp tự đánh giá theo tiêu chí do Nhà nước ban hành. Quy định này giảm đáng kể thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp công nghệ cao khi tiếp cận ưu đãi.

Dự thảo nhấn mạnh thu hút dự án FDI phải gắn với chuyển giao công nghệ lõi và liên kết với doanh nghiệp nội địa. Mục tiêu tránh tình trạng chỉ nhập công nghệ cũ, tận dụng lao động giá rẻ.

Luật bổ sung khái niệm “đô thị công nghệ cao”, tạo không gian tập trung nghiên cứu, sản xuất và ứng dụng công nghệ cao gắn với phát triển đô thị bền vững. Đây là cơ sở pháp lý để các địa phương xây dựng khu vực chuyên biệt, thu hút doanh nghiệp công nghệ cao quy mô lớn.

Lo ngại về tính minh bạch và hài hòa ưu đãi

Nhiều ý kiến tại Quốc hội và chuyên gia cho rằng dự thảo cần làm rõ hơn chính sách ưu đãi để tránh giảm tính cam kết so với Luật 2008. Quy định hiện hành nêu rõ doanh nghiệp công nghệ cao được hưởng mức ưu đãi cao nhất về thuế, đất đai, tín dụng. Dự thảo mới chỉ đề cập chung chung “theo quy định của pháp luật” khiến doanh nghiệp khó dự đoán dài hạn.

Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị kế thừa quy định cũ, thể hiện rõ mức ưu đãi cao nhất để tạo đột phá thực sự.

Việc phân mức ưu đãi cũng gây lo ngại về phân biệt đối xử. Doanh nghiệp FDI 100% vốn ngoại dù đạt tiêu chí công nghệ vẫn thuộc mức 2, bị giảm ưu đãi. Chuyên gia Deloitte cảnh báo điều này có thể ảnh hưởng đến mục tiêu thu hút 40-50 tỉ USD FDI mỗi năm đến 2030.

Doanh nghiệp đang hưởng ưu đãi theo giấy chứng nhận cũ lo ngại quyền lợi bị cắt khi giấy hết hạn. Dự thảo chưa quy định rõ chính sách sau thời điểm chuyển tiếp.

Các đại biểu đề nghị bổ sung điều khoản bảo đảm ưu đãi đã cam kết, tránh hồi tố theo nguyên tắc Luật Đầu tư.

Đề xuất hoàn thiện để tăng hiệu quả thực thi

Ông Lê Quang Tùng (Cần Thơ) nhấn mạnh cần làm rõ khái niệm công nghệ cao để địa phương dễ xác định dự án. Ông Nguyễn Thanh Phương đề xuất thay đổi tư duy: ưu đãi hạ tầng, mặt bằng để thu hút doanh nghiệp mạnh trước, thay vì xây khu công nghệ cao sẵn rồi mới mời gọi.

Đại biểu Phạm Hùng Thái (Tây Ninh) kiến nghị giao Chính phủ quy định chi tiết mức ưu đãi, đồng bộ với Luật Đầu tư, Luật Đất đai, tránh chồng chéo.

Dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) mang đến cơ hội lớn cho doanh nghiệp công nghệ cao với ưu đãi thuế mạnh nhất dành cho doanh nghiệp nội địa, bỏ giấy chứng nhận và bổ sung mô hình đô thị công nghệ cao. Tuy nhiên, để thực sự tạo đột phá, dự thảo cần hoàn thiện thêm về tính minh bạch, cơ chế chuyển tiếp và sự hài hòa giữa doanh nghiệp trong nước với FDI. Khi được thông qua ngày 10/12/2025, luật này sẽ là động lực quan trọng giúp doanh nghiệp công nghệ cao bứt phá, đưa Việt Nam tiến gần hơn đến mục tiêu kinh tế tri thức và đổi mới sáng tạo.

Chí Toàn 

Nguồn tham khảo: Tinnhanhchungkhoan.vn