Danh mục xanh, bệ phóng tín dụng xanh hướng tới phát thải ròng bằng 0

Tín dụng xanh (cho vay hỗ trợ dự án thân thiện môi trường) đạt 680.000 tỉ đồng, cần danh mục phân loại xanh để tăng tốc.

Danh mục phân loại xanh: Nền tảng cho tín dụng xanh

Việt Nam đang nỗ lực đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, với tín dụng xanh (cho vay hỗ trợ dự án thân thiện môi trường) là một trụ cột quan trọng. Tuy nhiên, việc thiếu danh mục phân loại xanh quốc gia đang cản trở ngân hàng và doanh nghiệp triển khai hiệu quả. Theo Ngân hàng Nhà nước, cuối năm 2024, dư nợ tín dụng xanh đạt gần 680.000 tỉ đồng, nhưng chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ toàn hệ thống ngân hàng, thấp hơn nhiều so với mức 10-15% tại các nước phát triển.

Bà Hà Thu Giang, Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, cho biết việc chưa có danh mục phân loại xanh khiến ngân hàng khó xác định dự án “xanh”, làm tăng rủi ro thẩm định và cản trở thống kê, hoạch định chính sách. Hiện nay, các ngân hàng phải tự xây dựng tiêu chí nội bộ, dẫn đến sự thiếu thống nhất và minh bạch. TS. Lại Văn Mạnh, Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường, nhấn mạnh danh mục phân loại xanh là “nền tảng then chốt” để phát triển thị trường tài chính xanh bền vững.

Dự thảo danh mục phân loại xanh, do Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính, dự kiến trình Chính phủ trong năm 2025. Danh mục ưu tiên các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, công trình xanh, nông nghiệp tuần hoàn, giao thông không phát thải, sản xuất xanh, và dịch vụ môi trường. Hệ thống xác nhận dự án xanh sẽ bao gồm tự xác nhận, xác nhận bởi tư vấn độc lập, hoặc qua cơ quan quản lý nhà nước, đảm bảo tính minh bạch và khả thi.

Danh mục sẽ dựa trên 8 mục tiêu: sử dụng hiệu quả tài nguyên, giảm phát thải carbon, thích ứng biến đổi khí hậu, quản lý môi trường và kinh tế tuần hoàn, xây dựng hạ tầng bền vững, phục hồi hệ sinh thái, phát triển vốn tự nhiên, và quản lý nước bền vững. Tiêu chí này kế thừa chuẩn quốc tế từ EU, ASEAN, và Trung Quốc, đồng thời phù hợp với hệ thống ngành kinh tế Việt Nam.

Phân tích: Tác động của danh mục phân loại xanh

Dư nợ tín dụng xanh 680.000 tỉ đồng cuối năm 2024, dù tăng 25% so với năm 2023, vẫn chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ, thấp hơn mức 8% của Thái Lan và 12% của Singapore. Sự thiếu thống nhất trong tiêu chí xanh khiến chỉ 30% ngân hàng thương mại áp dụng chính sách tín dụng xanh hiệu quả, so với 60% tại các nước phát triển. Điều này làm giảm khả năng huy động vốn từ các tổ chức quốc tế như Quỹ Khí hậu xanh hay Ngân hàng Phát triển châu Á, vốn yêu cầu tiêu chuẩn xanh rõ ràng.

Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định 08/2022/NĐ-CP đã đặt nền móng pháp lý, nhưng thiếu danh mục phân loại xanh khiến ngân hàng đối mặt với rủi ro thẩm định. Ví dụ, một dự án năng lượng tái tạo có thể được coi là “xanh” ở ngân hàng này, nhưng không đủ tiêu chí ở ngân hàng khác, gây khó khăn cho doanh nghiệp tiếp cận vốn. Việc xây dựng danh mục với tiêu chí kỹ thuật rõ ràng, như TS. Lại Văn Mạnh đề xuất, có thể giảm 20-30% rủi ro thẩm định và tăng 15% dư nợ tín dụng xanh trong 2 năm tới.

Danh mục ưu tiên các lĩnh vực then chốt như năng lượng tái tạo và nông nghiệp tuần hoàn, vốn chiếm 60% dự án xanh tại Việt Nam năm 2024. So với năm 2020, khi chỉ 10% dự án nông nghiệp áp dụng mô hình tuần hoàn, con số hiện tại tăng lên 25%, cho thấy tiềm năng lớn. Tuy nhiên, chi phí xác nhận dự án xanh, khoảng 100-200 triệu đồng/dự án, là rào cản cho doanh nghiệp nhỏ, với chỉ 15% doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận được tín dụng xanh.

Việc áp dụng chuẩn quốc tế, như nguyên tắc “không gây hại đáng kể” của EU, giúp danh mục xanh Việt Nam hài hòa với xu hướng toàn cầu. Điều này mở ra cơ hội huy động vốn quốc tế, với tiềm năng 500 triệu USD từ các quỹ xanh vào năm 2026. Tuy nhiên, sự thiếu đồng bộ giữa các bộ ngành có thể làm chậm tiến độ ban hành danh mục, dự kiến hoàn thiện năm 2025.

Dự báo thị trường: Tín dụng xanh thúc đẩy đầu tư bền vững

Tại 60s Hôm Nay, chúng tôi dự báo tín dụng xanh sẽ tăng trưởng 20% hằng năm đến năm 2028, khi danh mục phân loại xanh chính thức được áp dụng. Cổ phiếu ngành năng lượng tái tạo, như REE, có thể tăng 10-12% trong quý III/2025, nhờ nhu cầu vốn xanh tăng. Nhà đầu tư nên mua REE khi giá điều chỉnh 5% từ đỉnh tháng 5/2025, kỳ vọng lợi suất 15%/năm.

Doanh nghiệp nên tập trung vào dự án năng lượng tái tạo và nông nghiệp tuần hoàn, có thể tăng doanh thu 20% từ tín dụng xanh vào năm 2027. Rủi ro lớn nhất là nếu danh mục xanh bị trì hoãn đến năm 2026, dư nợ tín dụng xanh có thể chỉ tăng 10%, ảnh hưởng VN-Index xuống 1.200 điểm. Ngược lại, nếu danh mục được ban hành đúng hạn, VN-Index có thể đạt 1.400 điểm vào quý IV/2025, nhờ dòng vốn xanh quốc tế.

Bất động sản xanh, như công trình đạt chuẩn LEED, sẽ hưởng lợi với giá thuê văn phòng tại TP.HCM tăng 8% năm 2025. Cổ phiếu như VRE có thể tăng 7%, phù hợp cho đầu tư dài hạn. Doanh nghiệp cần hợp tác với tư vấn độc lập để xác nhận dự án xanh, tăng khả năng tiếp cận vốn từ ngân hàng và quỹ quốc tế.

Phương Thảo

Nguồn tham khảo: Thời báo Ngân hàng