Doanh nghiệp Việt trước “bài kiểm tra” mới của chuỗi cung ứng châu Âu

Khi quy định thẩm định chuỗi cung ứng của EU có hiệu lực, doanh nghiệp Việt cần nhanh chóng thích ứng để giữ đơn hàng và duy trì vị thế trên thị trường quốc tế.

Thách thức từ khung pháp lý mới của châu Âu

Ngày 21/10 tại Hà Nội, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Viện Friedrich Naumann Foundation (FNF) Việt Nam tổ chức hội thảo “Xuất khẩu Việt Nam trước yêu cầu thẩm định chuỗi cung ứng của thị trường châu Âu – Những điều doanh nghiệp cần biết”.
Sự kiện thu hút hàng trăm doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng và chuyên gia kinh tế – pháp lý, trong bối cảnh EU đang triển khai các quy định mới nhằm đảm bảo tính minh bạch, bền vững và trách nhiệm xã hội trong hoạt động thương mại.

Phát biểu khai mạc, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế VCCI, cho biết: “Thẩm định chuỗi cung ứng đang trở thành một phần tất yếu trong chính sách phát triển thương mại bền vững của châu Âu. Dù các quy định không áp dụng trực tiếp với doanh nghiệp Việt, song lại bao trùm toàn bộ chuỗi cung ứng, bao gồm cả nhà cung cấp nước ngoài.”

Hai văn bản pháp lý chính gồm Luật Nghĩa vụ Thẩm định Chuỗi Cung ứng của Doanh nghiệp (SCDDA) của Đức và Chỉ thị Thẩm định Tính Bền vững của Doanh nghiệp (CSDDD) của EU. Các quy định này yêu cầu doanh nghiệp phải bảo đảm sản xuất không vi phạm quyền con người, không gây tổn hại môi trường và có cơ chế giám sát, báo cáo minh bạch.

Theo đánh giá của VCCI, các quy định này đặt ra “bài kiểm tra” lớn cho doanh nghiệp Việt Nam – đặc biệt với những doanh nghiệp tham gia chuỗi sản xuất hàng hóa xuất khẩu sang EU. Nếu không đáp ứng kịp thời, nguy cơ mất đơn hàng hoặc bị loại khỏi chuỗi cung ứng là điều có thể xảy ra.

Cơ hội nâng cấp năng lực và quản trị doanh nghiệp

Dù đối mặt thách thức, các chuyên gia cho rằng việc tuân thủ các tiêu chuẩn mới cũng là cơ hội để doanh nghiệp Việt nâng cao năng lực cạnh tranh.
Bà Vanessa Steinmetz, Giám đốc Viện FNF Việt Nam, nhận định: “Thẩm định chuỗi cung ứng không chỉ là yêu cầu bắt buộc mà còn giúp doanh nghiệp chứng minh năng lực quản trị, tính minh bạch và trách nhiệm xã hội – những yếu tố được người tiêu dùng châu Âu đánh giá rất cao.”

Theo khảo sát của VCCI trong tháng 7-8/2025, có tới 59,3% doanh nghiệp xuất khẩu sang EU chưa từng nghe về các quy định mới, và 36,6% chỉ biết sơ qua nhưng chưa hiểu rõ nội dung. Khoảng cách nhận thức này cho thấy nguy cơ doanh nghiệp Việt bị động trong quá trình thích ứng. Tuy nhiên, với nhóm doanh nghiệp lớn và có kinh nghiệm xuất khẩu, một số đơn vị đã chủ động rà soát quy trình sản xuất, hoàn thiện hồ sơ chứng minh tuân thủ tiêu chuẩn môi trường và lao động quốc tế.

Bà Nguyễn Thị Thu Trang, Trưởng nhóm nghiên cứu VCCI, cho biết EU hiện chiếm hơn 15% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, tương đương 51,7 tỷ USD năm 2024. Trong bối cảnh thị trường Hoa Kỳ biến động, EU trở thành thị trường ổn định và tiềm năng. Theo bà Trang, việc tuân thủ các quy định thẩm định chuỗi cung ứng không chỉ là nghĩa vụ, mà là điều kiện để hàng Việt tiếp tục duy trì chỗ đứng lâu dài tại châu Âu.

Đặc biệt, các ngành dệt may và da giày – vốn sử dụng nhiều lao động và có tác động lớn đến môi trường – sẽ chịu giám sát nghiêm ngặt hơn. “Chỉ một sai phạm nhỏ ở bất kỳ công đoạn nào cũng có thể khiến toàn bộ chuỗi cung ứng bị ảnh hưởng,” bà Trang nhấn mạnh.

Hướng đi cho doanh nghiệp Việt: từ thụ động đến chủ động

Tại hội thảo, đại diện Hiệp hội Da giày – Túi xách Việt Nam (LEFASO) và Tập đoàn Dệt may Việt Nam (VINATEX) cùng thống nhất quan điểm: để đáp ứng các tiêu chuẩn thẩm định của EU, doanh nghiệp cần chuyển từ tư duy “đối phó” sang “chủ động”.

Theo bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký LEFASO, nhiều doanh nghiệp trong ngành đã bắt đầu triển khai đánh giá nội bộ, tham gia các chương trình kiểm toán độc lập và đào tạo nhân lực phụ trách tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế. Tuy nhiên, nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn gặp khó khăn do hạn chế về nguồn lực, vốn và kỹ năng quản trị.

Các chuyên gia khuyến nghị, để thích ứng hiệu quả, doanh nghiệp Việt cần xây dựng bộ phận chuyên trách về tiêu chuẩn quốc tế và quản lý rủi ro chuỗi cung ứng; Lưu trữ hồ sơ minh bạch về lao động, môi trường, quy trình sản xuất; Tăng cường hợp tác với các tổ chức chứng nhận, tư vấn và kiểm định độc lập; Chủ động trao đổi thông tin với đối tác châu Âu nhằm đảm bảo hiểu đúng và đáp ứng đầy đủ các yêu cầu kỹ thuật.

Lợi thế của Việt Nam là đang triển khai Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA), cùng với hệ thống pháp luật ngày càng tương thích với tiêu chuẩn châu Âu. Nếu tận dụng tốt khung pháp lý này, doanh nghiệp Việt có thể không chỉ vượt qua “bài kiểm tra” của EU mà còn khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

“Thẩm định chuỗi cung ứng là xu hướng không thể đảo ngược. Doanh nghiệp nào hành động sớm sẽ chiếm lợi thế, không chỉ trong xuất khẩu mà cả trong xây dựng thương hiệu và uy tín quốc tế,” ông Đậu Anh Tuấn khẳng định.

Thùy Linh

Các tin tức liên quan đến Xuất nhập khẩu