Lần đầu tiên Việt Nam đứng số 1 thế giới về xuất khẩu hàng hóa sáng tạo, theo Báo cáo GII 2025 do Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) công bố.

Vị thế mới của Việt Nam trong đổi mới sáng tạo

Báo cáo Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (Global Innovation Index – GII) 2025, công bố ngày 16/9 tại Geneva, ghi nhận nhiều dấu ấn đặc biệt của Việt Nam. Với điểm số tổng thể tăng từ 36,2 lên 37,1, Việt Nam giữ vị trí thứ 44/139 nền kinh tế, ổn định so với năm 2024.

Điểm nhấn nổi bật là lần đầu tiên Việt Nam vươn lên xếp hạng 1 toàn cầu về xuất khẩu hàng hóa sáng tạo. Thành tích này đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia hiếm hoi chuyển đổi nguồn lực đầu vào thành kết quả đầu ra cụ thể, bất chấp quy mô kinh tế còn hạn chế.

Đồng thời, chỉ số đầu vào đổi mới sáng tạo của Việt Nam tăng ba bậc, từ 53 lên 50. Điều này phản ánh sự cải thiện trong môi trường thể chế, trình độ thị trường và sự tham gia sâu rộng hơn của cộng đồng doanh nghiệp.

Thành tích nổi bật trong đổi mới sáng tạo

Không chỉ đứng đầu về xuất khẩu hàng hóa sáng tạo, Việt Nam còn duy trì vị trí cao trong nhiều chỉ số khác. Cả nhập khẩu và xuất khẩu công nghệ cao đều tiếp tục nằm trong nhóm dẫn đầu thế giới. Đây là minh chứng rõ ràng cho sự hội nhập và khả năng cạnh tranh toàn cầu ngày càng mạnh mẽ.

Trong lĩnh vực năng suất, Việt Nam nằm trong top 10 quốc gia tăng trưởng nhanh nhất. Giai đoạn 2014–2024, năng suất lao động của Việt Nam tăng bình quân 5,4%/năm, cho thấy hiệu quả sử dụng nguồn lực được cải thiện rõ rệt nhờ ứng dụng sáng tạo và công nghệ.

Ngoài ra, Việt Nam cũng ghi dấu trong các chỉ số mới như phát triển xe điện. Năm 2024, tỷ lệ xe điện tại Việt Nam đạt 4,6 trên 100 xe, với tốc độ tăng trưởng hơn 100%, sánh ngang các nền kinh tế mới nổi như Ấn Độ và Brazil.

Sáng tạo thúc đẩy hệ sinh thái doanh nghiệp

Một trong những động lực quan trọng giúp Việt Nam vươn lên chính là sự gia tăng đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) từ khối doanh nghiệp. Báo cáo cho thấy tỷ lệ chi R&D của doanh nghiệp Việt Nam đạt mức ấn tượng, góp phần tạo nền tảng bền vững cho đổi mới sáng tạo.

Đặc biệt, số lượng đơn đăng ký sáng chế quốc tế theo Hiệp ước PCT của Việt Nam đã tăng mạnh, đưa quốc gia này vươn lên thêm 17 bậc trong bảng xếp hạng. Đây là chỉ dấu cho thấy sự trưởng thành trong quá trình thương mại hóa kết quả nghiên cứu, tạo ra giá trị gia tăng thiết thực.

Cùng với đó, Việt Nam tiếp tục là một trong hai quốc gia duy trì thành tích vượt trội so với mức độ phát triển suốt 15 năm qua, cùng với Ấn Độ. Điều này khẳng định năng lực tận dụng sáng tạo để bù đắp hạn chế về quy mô kinh tế và nguồn lực.

Thách thức trên con đường sáng tạo bền vững

Bên cạnh những thành tựu, Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức. Hệ thống pháp luật và hiệu quả thực thi còn chưa đồng bộ, ảnh hưởng tới khả năng triển khai các chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo. Giáo dục, đặc biệt là giáo dục đại học, cũng cần được cải thiện mạnh mẽ để cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao.

Ở mảng hạ tầng công nghệ thông tin và sinh thái, Việt Nam cần tiếp tục đầu tư để bắt kịp tốc độ phát triển toàn cầu. Các lĩnh vực như công bố khoa học, xuất khẩu dịch vụ công nghệ thông tin và doanh thu từ bản quyền, giấy phép vẫn còn thấp so với mặt bằng chung.

Ngành công nghiệp sáng tạo, dù đã ghi nhận tiến triển tích cực, vẫn thiếu bước đột phá. Xuất khẩu dịch vụ văn hóa và sản xuất phim còn hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng. Đầu tư mạo hiểm – một yếu tố quan trọng trong việc nuôi dưỡng các ý tưởng sáng tạo – vẫn còn manh mún và cần được thúc đẩy mạnh hơn.

Việt Nam – điểm sáng sáng tạo trong nhóm thu nhập trung bình thấp

Dù còn tồn tại nhiều hạn chế, GII 2025 vẫn khẳng định Việt Nam là điểm sáng trong nhóm quốc gia thu nhập trung bình thấp. Việc duy trì thành tích sáng tạo vượt trội suốt 15 năm liên tiếp cho thấy nền kinh tế Việt Nam đã và đang đi đúng hướng.

Đặc biệt, việc lần đầu tiên dẫn đầu thế giới về xuất khẩu hàng hóa sáng tạo khẳng định năng lực cạnh tranh toàn cầu của Việt Nam. Thành tích này không chỉ tạo niềm tin cho cộng đồng quốc tế mà còn là động lực để Việt Nam tiếp tục hoàn thiện hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Trong thời gian tới, nếu cải thiện thể chế, nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển hạ tầng công nghệ và thúc đẩy đầu tư mạo hiểm, Việt Nam hoàn toàn có thể tiến xa hơn, tiệm cận nhóm nền kinh tế phát triển. Sáng tạo sẽ tiếp tục là chìa khóa để quốc gia này khẳng định vị thế trong khu vực và thế giới.

Phương Vy

Nguồn tham khảo: VnExpress