Xuất khẩu gạo Việt Nam gặp nhiều thách thức 

Gạo Việt Nam xuất khẩu 5,5 triệu tấn trong 7 tháng 2025, đạt 2,81 tỷ USD, nhưng giá giảm 18,4% do cạnh tranh từ Ấn Độ và chính sách nhập khẩu của Philippines.

Giá gạo Việt Nam giảm mạnh dưới áp lực cạnh tranh

Trong 7 tháng đầu năm 2025, Việt Nam xuất khẩu 5,5 triệu tấn gạo, tăng 3,1% về khối lượng nhưng giảm 16% về giá trị, chỉ đạt 2,81 tỷ USD. Nguyên nhân chính là giá gạo xuất khẩu bình quân giảm 18,4%, còn 514 USD/tấn, do Ấn Độ quay lại thị trường với giá cạnh tranh. Philippines, thị trường lớn nhất chiếm 42,6% thị phần, cùng với Ghana (11,1%) và Bờ Biển Ngà (10,6%) là các điểm đến chính. Đáng chú ý, xuất khẩu sang Bangladesh tăng mạnh 188 lần, trong khi Malaysia giảm 58,5%.

Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), ông Đỗ Hà Nam, khẳng định chất lượng gạo Việt Nam đang ở mức cao, với 70% là gạo thơm. Tuy nhiên, ông bác bỏ thông tin giá gạo trắng 5% dưới 400 USD/tấn, nhấn mạnh cần cập nhật thông tin chính xác trên website VFA để phản ánh thực tế thị trường.

Thách thức cạnh tranh không chỉ đến từ giá cả mà còn từ các rào cản kỹ thuật. Philippines áp dụng chính sách bảo hộ, xem xét thuế nhập khẩu và tạm dừng nhập gạo trong 60 ngày từ ngày 1-9-2025. Điều này khiến giá gạo Đài Thơm 8, mặt hàng chủ lực xuất sang Philippines, giảm 5-10 USD/tấn, còn khoảng 6.600 đồng/kg trên thị trường nội địa.

Chính sách thuế và nhập khẩu gây áp lực

Ngành gạo Việt Nam đối mặt với khó khăn kép từ chính sách thuế giá trị gia tăng (GTGT). Từ ngày 1-7-2025, quy định mới áp thuế GTGT 5% lên hàng hóa xuất khẩu, thay vì 0% như trước. Điều này khiến dòng vốn của doanh nghiệp bị gián đoạn, đặc biệt khi đơn hàng đi Mỹ và Úc tạm dừng do lo ngại khó hoàn thuế. Doanh nghiệp phải đặt cọc trước để mua lúa từ nông dân, nhưng chỉ nhận thanh toán sau 1-2 tháng xuất khẩu, dẫn đến áp lực tài chính lớn.

Hiệp hội Lương thực Việt Nam đã gửi kiến nghị đến Bộ Công Thương, đề xuất đàm phán với Philippines để tháo gỡ lệnh tạm dừng nhập khẩu gạo. Nếu không thể dỡ bỏ hoàn toàn, VFA mong muốn điều chỉnh chính sách, giới hạn chủng loại gạo chịu ảnh hưởng dựa trên biên bản ghi nhớ thương mại song phương còn hiệu lực đến 2028. Thị trường nội địa tại Đồng bằng sông Cửu Long cũng chững lại, khi thương lái hạn chế thu mua do lo ngại đầu ra bị siết, kéo theo nguy cơ giảm giá lúa và ảnh hưởng thu nhập nông dân.

Đồng thời, nhập khẩu gạo tăng mạnh, đạt gần 1 tỷ USD trong 7 tháng, khiến thặng dư thương mại ngành gạo giảm 30%, còn 1,81 tỷ USD. Bộ Nông nghiệp Mỹ dự báo Việt Nam có thể nhập 4,1 triệu tấn gạo trong năm 2025, vượt Indonesia. Tuy nhiên, ông Đỗ Hà Nam nhấn mạnh nhập khẩu không do thiếu gạo mà phục vụ chế biến xuất khẩu, chủ yếu từ Campuchia và Ấn Độ. Gạo Ấn Độ nhập về làm bún, bánh có giá tương đương gạo nội địa, không mang lại lợi thế cạnh tranh.

Cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu

Trước các thách thức, doanh nghiệp gạo Việt Nam đang tìm cách mở rộng thị trường để giảm phụ thuộc vào các điểm đến truyền thống. Singapore duy trì nhập khẩu ổn định và đang cân nhắc ký hiệp định thương mại song phương về gạo, tạo cơ hội cho Việt Nam. Tại châu Âu, Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA) giúp gạo Việt Nam cạnh tranh giá tốt hơn Thái Lan, Ấn Độ và Campuchia. Tuy nhiên, hạn ngạch xuất khẩu vào EU chỉ 80.000 tấn/năm, cần được đàm phán tăng thêm.

Thương vụ Việt Nam tại Áo đã kết nối thành công Công ty 3Brothers nhập khẩu gạo sushi bao bì 10kg, được khách hàng ưa chuộng. Xu hướng tiêu dùng xanh và bền vững tại Áo mở ra tiềm năng cho gạo chất lượng cao, an toàn và thân thiện môi trường. Ông Dương Đức Quang, Phó Tổng Giám đốc Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam, khuyến nghị doanh nghiệp đẩy mạnh xây dựng thương hiệu, xúc tiến thương mại, và tối ưu hóa chuỗi cung ứng để giảm chi phí, ứng phó biến động giá ngắn hạn.

Để bảo vệ uy tín gạo Việt Nam, ông Phan Văn Có, Giám đốc Marketing Công ty TNHH Gạo Vrice, đề xuất hạn chế nhập khẩu gạo trung bình từ Ấn Độ và Campuchia, tránh ảnh hưởng chất lượng khi tái xuất. Doanh nghiệp cũng cần chính sách thuế GTGT linh hoạt hơn để giảm áp lực tài chính và đảm bảo dòng vốn ổn định.

Ngành gạo Việt Nam đang đứng trước cơ hội và thách thức đan xen. Việc tận dụng lợi thế chất lượng, mở rộng thị trường mới, và điều chỉnh chính sách kịp thời sẽ là chìa khóa để duy trì vị thế xuất khẩu và phát triển bền vững.

Khánh Nhi