Trí tuệ nhân tạo thay đổi môi trường lao động

Trí tuệ nhân tạo đang định hình lại cách con người làm việc, nhưng không hoàn toàn thay thế họ. Trong bối cảnh làn sóng cắt giảm nhân sự toàn cầu, trí tuệ nhân tạo hỗ trợ tự động hóa nhiệm vụ, thúc đẩy đào tạo kỹ năng mới, và đòi hỏi sự thích nghi từ cả doanh nghiệp lẫn người lao động để đảm bảo hiệu quả và bền vững.

Bối cảnh cắt giảm nhân sự toàn cầu

Làn sóng sa thải đang lan rộng trên toàn cầu, từ các gã khổng lồ công nghệ như Google, Meta, Amazon đến các ngành tài chính, bán lẻ, và truyền thông. Tại sự kiện công bố Top 25 nơi làm việc xuất sắc Việt Nam 2025 do Great Place To Work® tổ chức tối 22/5/2025, vấn đề này trở thành tâm điểm thảo luận. Trí tuệ nhân tạo thường bị xem là nguyên nhân chính, nhưng thực tế, nó chỉ là một phần trong bức tranh phức tạp.

Theo các chuyên gia, cắt giảm nhân sự xuất phát từ nhiều yếu tố: mở rộng quá mức trong đại dịch, áp lực chi phí vận hành, kỳ vọng từ cổ đông, và sự phát triển của tự động hóa. Trong giai đoạn đại dịch, nhu cầu về thương mại điện tử, làm việc từ xa, và điện toán đám mây tăng vọt, dẫn đến việc các công ty tuyển dụng ồ ạt. Khi thị trường trở lại bình thường, nhiều doanh nghiệp nhận ra đội ngũ nhân sự vượt xa nhu cầu thực tế, buộc phải tinh gọn quy mô.

Trí tuệ nhân tạo, với khả năng tự động hóa các nhiệm vụ lặp lại, đã góp phần thay đổi cách các công ty vận hành. Tuy nhiên, nó không thay thế hoàn toàn con người mà chỉ đảm nhận những công việc dễ dự đoán, tạo cơ hội để người lao động chuyển sang các vai trò sáng tạo hơn.

Vai trò của tự động hóa trong công việc

Trí tuệ nhân tạo đang thay đổi cách các doanh nghiệp hoạt động, đặc biệt trong các lĩnh vực như chăm sóc khách hàng, phân tích dữ liệu, và quản lý quy trình nội bộ. Ví dụ, các chatbot sử dụng trí tuệ nhân tạo có thể xử lý hàng ngàn yêu cầu khách hàng cùng lúc, giúp giảm tải cho nhân viên. Tuy nhiên, những công việc đòi hỏi sự đồng cảm, sáng tạo, hoặc ra quyết định phức tạp vẫn cần đến con người.

Anh Nguyễn Văn Hùng, một nhân viên công nghệ tại TP.HCM, chia sẻ: “Công ty tôi dùng trí tuệ nhân tạo để phân tích dữ liệu bán hàng, nhưng đội ngũ vẫn cần họp để đưa ra chiến lược. Công nghệ giúp tiết kiệm thời gian, nhưng không thay thế được ý tưởng của chúng tôi.”

Theo các chuyên gia tại Great Place To Work®, trí tuệ nhân tạo thay thế các nhiệm vụ, không phải toàn bộ công việc. Những vị trí chỉ bao gồm các tác vụ lặp lại, như nhập liệu hoặc kiểm tra đơn hàng, dễ bị tự động hóa. Ngược lại, các công việc yêu cầu tư duy chiến lược hoặc giao tiếp con người vẫn giữ vai trò quan trọng.

Ứng dụng công nghệ trong ngành thâm dụng lao động

Trong các ngành thâm dụng lao động như may mặc, trí tuệ nhân tạo không thể thay thế hoàn toàn con người, nhưng đang cải tiến cách làm việc. Một doanh nghiệp may mặc tại Việt Nam đã áp dụng trí tuệ nhân tạo để tối ưu hóa quy trình sản xuất, giúp công nhân làm việc hiệu quả hơn mà không phụ thuộc quá nhiều vào tay nghề cá nhân.

Chị Trần Thị Mai, một công nhân tại nhà máy may ở Đồng Nai, nhận xét: “Nhờ hệ thống hỗ trợ từ trí tuệ nhân tạo, tôi thao tác nhanh hơn và ít sai sót. Công nghệ giúp công việc nhẹ nhàng hơn, nhưng bàn tay con người vẫn là yếu tố cốt lõi.”

Cách tiếp cận này, được gọi là “deskilling”, cho phép doanh nghiệp giảm sự phụ thuộc vào kỹ năng thủ công, đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm. Trí tuệ nhân tạo không thay thế công nhân mà hỗ trợ họ, tạo ra quy trình sản xuất nhất quán và hiệu quả hơn.

Đào tạo kỹ năng mới cho người lao động

Để thích nghi với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo, doanh nghiệp cần đầu tư vào đào tạo và phát triển nhân lực. Thay vì sa thải, các công ty nên giúp nhân viên học các kỹ năng mới, như phân tích dữ liệu nâng cao, quản lý dự án, hoặc sáng tạo nội dung, để đảm nhận những công việc mà trí tuệ nhân tạo chưa thể thực hiện.

Các chuyên gia nhấn mạnh rằng đào tạo không chỉ là trách nhiệm của doanh nghiệp mà còn là cơ hội để người lao động phát triển sự nghiệp. Những công ty xem trí tuệ nhân tạo như một phần của chuyển đổi văn hóa, thay vì chỉ là công cụ cắt giảm chi phí, sẽ tạo được sự gắn kết và đồng thuận từ nhân viên.

Một lãnh đạo doanh nghiệp tại Hà Nội chia sẻ: “Chúng tôi tổ chức các khóa học về trí tuệ nhân tạo cho nhân viên. Họ không chỉ hiểu cách công nghệ hoạt động mà còn biết cách sử dụng nó để làm việc hiệu quả hơn. Điều này giúp đội ngũ tự tin hơn trong môi trường mới.”

Vai trò của lãnh đạo trong chuyển đổi số

Lãnh đạo đóng vai trò then chốt trong việc tích hợp trí tuệ nhân tạo vào môi trường làm việc. Họ cần truyền đạt rõ ràng kế hoạch ứng dụng công nghệ, đảm bảo tính minh bạch và công bằng. Người lao động mong muốn trí tuệ nhân tạo được sử dụng để hỗ trợ, không phải để thay thế họ một cách bất công.

Các doanh nghiệp thành công trong việc áp dụng trí tuệ nhân tạo thường xây dựng văn hóa đồng cảm, nơi nhân viên được trao quyền học hỏi và phát triển. Ngược lại, những công ty chỉ xem công nghệ như công cụ cắt giảm chi phí thường gặp khó khăn trong việc duy trì sự gắn kết của đội ngũ.

Trí tuệ nhân tạo không chỉ là một dự án công nghệ mà là một phần của chiến lược dài hạn. Doanh nghiệp cần đầu tư vào con người, không chỉ để tối ưu hóa năng suất mà còn để đảm bảo sự bền vững trong kỷ nguyên số.

Tác động của lạm phát và chi phí vận hành

Ngoài trí tuệ nhân tạo, áp lực tài chính cũng góp phần vào làn sóng cắt giảm nhân sự. Lạm phát, lãi suất cao, và gián đoạn chuỗi cung ứng đã làm tăng chi phí vận hành của doanh nghiệp. Để bảo vệ lợi nhuận, nhiều công ty buộc phải tinh gọn đội ngũ, ưu tiên các giải pháp tự động hóa để giảm phụ thuộc vào lao động thủ công.

Tuy nhiên, việc này không có nghĩa là trí tuệ nhân tạo sẽ chiếm lĩnh hoàn toàn thị trường lao động. Thay vào đó, nó tạo ra cơ hội để người lao động chuyển đổi sang các vai trò có giá trị cao hơn, như phát triển chiến lược hoặc quản lý công nghệ.

Một chuyên gia nhân sự tại TP.HCM nhận xét: “Trí tuệ nhân tạo giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, nhưng giá trị thực sự nằm ở cách họ sử dụng công nghệ để nâng cao năng lực con người. Đào tạo và đổi mới là chìa khóa.”

Tương lai của môi trường làm việc

Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo đang định hình lại môi trường lao động, nhưng không phải theo cách tiêu cực như nhiều người lo ngại. Thay vì thay thế con người, trí tuệ nhân tạo hỗ trợ họ làm việc hiệu quả hơn, mở ra cơ hội cho những công việc đòi hỏi sự sáng tạo và tư duy chiến lược.

Trong bối cảnh này, cả doanh nghiệp và người lao động cần thích nghi. Doanh nghiệp phải đầu tư vào đào tạo và xây dựng văn hóa minh bạch, trong khi người lao động cần chủ động học hỏi để đáp ứng nhu cầu mới. Trí tuệ nhân tạo không phải là mối đe dọa mà là công cụ để con người phát huy tiềm năng trong kỷ nguyên số.

Vào năm 2025, khi trí tuệ nhân tạo tiếp tục lan tỏa, các doanh nghiệp dẫn đầu sẽ là những tổ chức biết cân bằng giữa công nghệ và con người. Bằng cách tận dụng trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ thay vì thay thế, họ không chỉ nâng cao năng suất mà còn xây dựng một môi trường làm việc bền vững, nơi nhân viên cảm thấy được tôn trọng và phát triển.

Chí Toàn 

Nguồn tham khảo: Tinnhanhchungkhoan.vn