80% nông sản Việt thiếu thương hiệu: 3 thách thức lớn trên hành trình xuất khẩu 100 tỷ USD

Nông sản Việt Nam ghi nhận kỷ lục mới về xuất khẩu, nhưng 80% chưa có thương hiệu riêng. Đây là “nút thắt” lớn trên con đường hướng tới mục tiêu 100 tỷ USD vào năm 2030.

Thành quả xuất khẩu ấn tượng nhưng chưa bền vững

Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt 62,5 tỷ USD – mức cao nhất từ trước đến nay. Chỉ trong 8 tháng đầu năm 2025, con số đã cán mốc 45,57 tỷ USD. Đáng chú ý, 10 nhóm ngành hàng chủ lực đều đạt giá trị từ 1 tỷ USD trở lên, trong đó có gạo, cà phê, hồ tiêu, điều, tôm, cá tra và gỗ.

Nông sản Việt Nam đã có mặt tại hơn 190 quốc gia và vùng lãnh thổ, khẳng định vị thế ngày càng vững chắc. Đây là thành quả từ sự nỗ lực của hàng triệu nông dân, sự linh hoạt của doanh nghiệp cùng định hướng xuất khẩu phù hợp của Chính phủ.

Tuy nhiên, Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam Lương Quốc Đoàn nhấn mạnh rằng những thành tựu hiện tại mới chỉ là bước khởi đầu. Để đạt mục tiêu 70 tỷ USD vào cuối 2025 và xa hơn là 100 tỷ USD năm 2030, cần giải quyết những điểm nghẽn mang tính căn cơ.

Ba “nút thắt” cản trở đà bứt phá

Thách thức đầu tiên nằm ở cạnh tranh thương mại toàn cầu. Nhiều quốc gia dựng rào cản kỹ thuật, áp thuế đối ứng, đặc biệt từ Hoa Kỳ, tạo áp lực cho các mặt hàng chủ lực. Điều này khiến doanh nghiệp Việt phải đầu tư nhiều hơn vào tiêu chuẩn sản xuất và truy xuất nguồn gốc.

Thứ hai, chế biến sâu vẫn là hạn chế cố hữu. Phần lớn nông sản vẫn xuất khẩu ở dạng thô, giá trị gia tăng thấp, khó đáp ứng yêu cầu khắt khe từ các thị trường cao cấp. Trong khi đó, xu hướng tiêu dùng quốc tế đang nghiêng về sản phẩm tinh chế, có chứng nhận chất lượng và an toàn thực phẩm.

Quan trọng nhất là bài toán thương hiệu. Hiện có tới 80% nông sản xuất khẩu chưa mang thương hiệu riêng, khiến sản phẩm dễ bị đánh đồng và phụ thuộc vào trung gian. Việc thiếu dấu ấn thương hiệu khiến nông sản Việt khó tạo chỗ đứng bền vững, dù đã hiện diện rộng rãi trên bản đồ xuất khẩu toàn cầu.

Thị trường nội địa chưa khai thác hiệu quả

Việt Nam có hơn 100 triệu dân, với nhu cầu tiêu thụ nông sản rất lớn. Thế nhưng, thị trường trong nước vẫn chưa được khai thác đúng tiềm năng. Phân phối còn manh mún, quảng bá hạn chế, thương mại điện tử mới ở giai đoạn đầu.

Điều này dẫn đến tình trạng nghịch lý: nông sản Việt có mặt ở gần 200 quốc gia, nhưng người tiêu dùng trong nước chưa thực sự được tiếp cận sản phẩm chất lượng cao với hệ thống phân phối chuẩn hóa. Nhiều nông sản phải thông qua thương lái, khiến giá cả thiếu ổn định, người nông dân chịu nhiều rủi ro.

Khai thác hiệu quả thị trường nội địa không chỉ góp phần nâng cao giá trị mà còn tạo “bệ đỡ” quan trọng cho xuất khẩu. Thị trường trong nước mạnh sẽ giúp doanh nghiệp ổn định đầu ra, giảm phụ thuộc vào biến động quốc tế và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Cần sự phối hợp chặt chẽ để tạo bứt phá

Phát biểu tại Diễn đàn “Kết nối thị trường – Xây dựng thương hiệu – Thúc đẩy tiêu thụ nông sản”, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định nông nghiệp là một trong ba trụ cột quan trọng của nền kinh tế, cùng với đầu tư và tiêu dùng. Ngành này không chỉ bảo đảm an ninh lương thực, mà còn tạo nguồn ngoại tệ và duy trì thặng dư thương mại.

Tuy nhiên, Bộ trưởng nhấn mạnh rằng nông dân hay ngành nông nghiệp không thể tự mình giải quyết toàn bộ thách thức. Nếu sản xuất được xem là “gốc”, thì thương mại chính là “cánh tay nối dài” để đưa nông sản Việt vươn xa. Do đó, sự phối hợp bài bản giữa Bộ Công Thương, Hội Nông dân Việt Nam và doanh nghiệp là yêu cầu cấp bách.

Trong thời gian qua, sự hợp tác giữa các bên vẫn mang tính tự phát, chưa thành cơ chế lâu dài. Vì vậy, đây là thời điểm quan trọng để thiết lập cơ chế phối hợp hiệu quả hơn, với sự tham gia của tất cả đơn vị chức năng từ xúc tiến thương mại, thị trường nội địa đến logistics. Chỉ khi đó, mục tiêu xuất khẩu 100 tỷ USD vào 2030 mới trở nên khả thi.

Thùy Linh

Nguồn tham khảo: Vietnamfinance