Trí tuệ nhân tạo trở thành lợi ích công kỹ thuật số: châu Á – Thái Bình Dương dẫn đầu xu hướng

Trí tuệ nhân tạo đang chuyển mình từ công cụ tạo lợi nhuận sang tài sản chung của xã hội. Tại châu Á – Thái Bình Dương, việc công nhận trí tuệ nhân tạo là lợi ích công kỹ thuật số được xem là bước ngoặt để thu hẹp khoảng cách số và thúc đẩy phát triển bền vững.

Trí tuệ nhân tạo không còn là độc quyền doanh nghiệp

Tháng 5/2025, Liên minh bạch Liên hợp quốc chính thức công nhận các hệ thống trí tuệ nhân tạo đáp ứng tiêu chuẩn là lợi ích công kỹ thuật số. Điều này đánh dấu lần đầu tiên trí tuệ nhân tạo được đặt ngang hàng với các tài nguyên công cộng như dữ liệu mở, phần mềm tự do và hạ tầng số cơ bản.

Tuy nhiên, không phải mọi hệ thống trí tuệ nhân tạo đều đủ điều kiện. Chỉ những mô hình mã nguồn mở, minh bạch về dữ liệu, bảo vệ quyền riêng tư và không bị chi phối bởi mục tiêu lợi nhuận mới được công nhận.

Tại châu Á – Thái Bình Dương – khu vực vẫn tồn tại khoảng cách số rõ rệt – việc đưa trí tuệ nhân tạo vào nhóm lợi ích công được kỳ vọng sẽ giảm bất bình đẳng, trao quyền cho cộng đồng và tăng khả năng phục hồi trước các thách thức xã hội, môi trường.

Vì sao cần trí tuệ nhân tạo vì lợi ích chung

Nếu trí tuệ nhân tạo tiếp tục bị tư nhân hóa hoàn toàn, nguy cơ bất bình đẳng sẽ gia tăng. Một số tập đoàn lớn có thể độc quyền công nghệ, đẩy giá dịch vụ lên cao và khiến các nước đang phát triển khó tiếp cận.

Ngược lại, khi trí tuệ nhân tạo trở thành lợi ích công kỹ thuật số, công nghệ sẽ được thiết kế để:

• Phục vụ lợi ích chung
• Thu hẹp khoảng cách số
• Tối ưu chi phí triển khai
• Linh hoạt thích ứng với bối cảnh địa phương

Đây là những giá trị cốt lõi mà chính phủ và tổ chức tại châu Á – Thái Bình Dương đang rất cần.

Vai trò kiến tạo của ngân hàng phát triển đa phương

Các ngân hàng phát triển đa phương như ADB đang ở vị trí thuận lợi nhất để biến khái niệm trí tuệ nhân tạo thành lợi ích công thành hiện thực. Sứ mệnh giảm nghèo, tăng trưởng bao trùm và phát triển bền vững của các tổ chức này hoàn toàn đồng điệu với nguyên tắc trí tuệ nhân tạo vì cộng đồng.

ADB đề xuất bốn nhóm hành động trọng tâm:

1. Tài trợ nền tảng dữ liệu mở và trung tâm nghiên cứu trí tuệ nhân tạo
2. Hỗ trợ xây dựng khung pháp lý, quy định đạo đức và minh bạch cho trí tuệ nhân tạo
3. Lồng ghép nguyên tắc trí tuệ nhân tạo là lợi ích công vào mọi dự án phát triển
4. Triệu tập đối thoại đa bên để chia sẻ tri thức và điều phối chính sách xuyên quốc gia

Thách thức và giải pháp thực tiễn

Dù tiềm năng lớn, việc biến trí tuệ nhân tạo thành lợi ích công vẫn đối mặt nhiều trở ngại: cấu trúc kỹ thuật phức tạp, quản trị dữ liệu có đạo đức và khả năng thích ứng với bối cảnh đa dạng.

Vì vậy, nghiên cứu trở thành trụ cột không thể thiếu. Các ngân hàng phát triển đa phương có thể tài trợ các chương trình nghiên cứu trí tuệ nhân tạo, tạo nguồn tri thức cho chính phủ và doanh nghiệp địa phương.

Đồng thời, cần hợp tác chặt chẽ giữa chính phủ, tổ chức phi chính phủ, quỹ đầu tư, khu vực tư nhân và cộng đồng mã nguồn mở để đảm bảo trí tuệ nhân tạo thực sự phục vụ nhân loại thay vì chỉ một nhóm lợi ích.

Việc công nhận trí tuệ nhân tạo là lợi ích công kỹ thuật số không chỉ là thay đổi về mặt khái niệm mà còn là bước ngoặt chiến lược để châu Á – Thái Bình Dương thu hẹp khoảng cách số và gia tăng khả năng phục hồi xã hội. Với vai trò dẫn dắt của các ngân hàng phát triển đa phương, trí tuệ nhân tạo hoàn toàn có thể trở thành động lực mạnh mẽ cho công bằng, phục hồi và tiến bộ xã hội trong thập kỷ tới.

Chí Toàn 

Nguồn tham khảo: Tinnhanhchungkhoan.vn