01/11/2024 lúc 11:00

Hoàn thiện chính sách, “đẩy mạnh” tín dụng xanh

Tín dụng xanh tăng trưởng ấn tượng nhưng chưa bền vững. Các chuyên gia cho rằng, cần hoàn thiện khung pháp lý, đa dạng hóa nguồn vốn và tăng cường hỗ trợ để thúc đẩy tín dụng xanh thực sự cất cánh.

tăng trưởng giai đoạn tín dụng xanh 2018 2023
Tăng trưởng dư nợ tín dụng xanh giai đoạn 2018 – 2023.

Tín dụng xanh: Tiềm năng lớn, thực tế khiêm tốn

Tín dụng xanh, nguồn vốn dành cho các dự án thân thiện với môi trường và giảm thiểu tác động tiêu cực đến khí hậu, đang là xu hướng toàn cầu. Việt Nam, với cam kết mạnh mẽ về phát triển bền vững, cũng không nằm ngoài dòng chảy này. Nguồn vốn tín dụng xanh được kỳ vọng sẽ đóng vai trò then chốt trong việc chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, thúc đẩy tăng trưởng bền vững và bảo vệ môi trường.

Theo PGS.TS Phạm Thị Hoàng Anh, Phó Giám đốc Học viện Ngân hàng, dư nợ tín dụng xanh tại Việt Nam đã tăng trưởng mạnh mẽ, từ gần 60 nghìn tỷ đồng năm 2018 lên hơn 340 nghìn tỷ đồng năm 2023, tương đương mức tăng trưởng trung bình ấn tượng 48,91%/năm.

Tỷ trọng dư nợ tín dụng xanh trong tổng dư nợ cũng tăng từ 3,33% lên 4,5% trong cùng giai đoạn. Nông nghiệp xanh, với các hoạt động sản xuất nông nghiệp bền vững, và năng lượng tái tạo, với việc phát triển các nguồn năng lượng sạch như điện gió và điện mặt trời, là hai lĩnh vực hưởng lợi nhiều nhất từ nguồn vốn này. Sự tăng trưởng này cho thấy tín dụng xanh đang dần được quan tâm và có tiềm năng phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong tương lai.

Tuy nhiên, bức tranh tín dụng xanh tại Việt Nam vẫn còn nhiều gam màu xám. Mặc dù đạt được những bước tiến đáng kể về mặt số liệu, tín dụng xanh vẫn chưa phát huy hết tiềm năng vốn có.

Sự tăng trưởng hiện tại chủ yếu đến từ định hướng chính sách của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) thông qua các chỉ thị, thông tư và chương trình hành động, chứ chưa phải từ nhu cầu nội tại và sự chủ động của các ngân hàng thương mại. Điều này cho thấy tín dụng xanh chưa trở thành một hoạt động kinh doanh cốt lõi của các ngân hàng, mà vẫn mang tính chất “bắt buộc” theo quy định.

Ngan-hang-de-dat-tin-dung-xanh

Rào cản từ phía ngân hàng và cả từ phía doanh nghiệp tiếp cận tín dụng xanh

Thực tế cho thấy các ngân hàng vẫn còn khá dè dặt với tín dụng xanh. Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia, chi phí cho vay xanh, bao gồm chi phí thẩm định dự án, đánh giá tác động môi trường, và quản lý rủi ro, thường cao hơn so với các khoản vay thông thường.

Rủi ro nợ xấu cũng là một nỗi lo thường trực của các ngân hàng, do các dự án xanh thường có thời gian hoàn vốn dài, phụ thuộc vào nhiều yếu tố khách quan như biến đổi khí hậu, và thậm chí có thể thua lỗ nếu không được quản lý hiệu quả. Hơn nữa, Việt Nam hiện chưa có nhiều chính sách hỗ trợ, khuyến khích thiết thực dành cho các tổ chức tín dụng tham gia vào hoạt động tín dụng xanh.

Các cơ chế ưu đãi, hỗ trợ về vốn, lãi suất, và chia sẻ rủi ro vẫn còn hạn chế. Điều này khiến nhiều ngân hàng vẫn ưu tiên cho vay bất động sản, một lĩnh vực quen thuộc và có khả năng sinh lời cao hơn, hơn là tài trợ cho các dự án xanh, vốn tiềm ẩn nhiều rủi ro và khó khăn.

Không chỉ ngân hàng, doanh nghiệp cũng đối mặt với không ít khó khăn trong việc tiếp cận tín dụng xanh. Thông tin về các sản phẩm tín dụng xanh của ngân hàng còn hạn chế, khiến nhiều doanh nghiệp chưa hiểu rõ về các lựa chọn tài chính xanh. Thủ tục vay vốn cũng khá phức tạp, đòi hỏi nhiều giấy tờ và quy trình thẩm định khắt khe. Chưa kể, khung chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp vay vốn xanh còn thiếu và yếu, chưa tạo động lực đủ mạnh để doanh nghiệp đầu tư vào các dự án xanh.

Các ưu đãi về lãi suất, kỳ hạn vay, hay cho vay không cần tài sản đảm bảo vẫn còn rất ít ỏi. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, còn thiếu kiến thức và năng lực để đáp ứng các yêu cầu của ngân hàng về dự án xanh, khiến việc tiếp cận nguồn vốn càng trở nên khó khăn.

Gỡ khó cho tín dụng xanh: Cần những giải pháp đồng bộ và đột phá

Để khơi thông dòng vốn tín dụng xanh, tạo điều kiện thuận lợi cho cả ngân hàng và doanh nghiệp, các chuyên gia đề xuất một số giải pháp quan trọng.

Trước hết, cần hoàn thiện khung pháp lý liên quan đến tín dụng xanh theo hướng rõ ràng, minh bạch, và tăng tính bắt buộc, đảm bảo việc thực hiện các mục tiêu tăng trưởng xanh đã đề ra. Cần có các quy định cụ thể về tiêu chuẩn dự án xanh, quy trình thẩm định, và cơ chế giám sát, đảm bảo tính hiệu quả và minh bạch của hoạt động tín dụng xanh.

Thứ hai, cần đa dạng hóa nguồn vốn cho tín dụng xanh, huy động cả nguồn vốn trong nước và quốc tế, bao gồm vốn đầu tư công, vốn tư nhân, và vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA). Cần xem xét ưu tiên nguồn vốn cho tín dụng xanh thông qua các công cụ chính sách tiền tệ như tái cấp vốn, bảo lãnh tín dụng, và hỗ trợ lãi suất.

Thứ ba, cần đa dạng hóa các hình thức khuyến khích tín dụng xanh, không chỉ tập trung vào hỗ trợ tài chính mà còn bao gồm các hỗ trợ phi tài chính như tư vấn kỹ thuật, đào tạo nâng cao năng lực, và kết nối đầu tư.

Cụ thể hơn, bà Nguyễn Thị Hải Bình, Trưởng ban Nghiên cứu và Điều phối chính sách giám sát, Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia, đề nghị cơ quan quản lý sớm ban hành danh mục dự án xanh, làm rõ các tiêu chí và lĩnh vực đủ điều kiện nhận vốn tín dụng xanh. Đồng thời, cần bổ sung tín dụng xanh vào danh sách lĩnh vực được hưởng lãi suất ngắn hạn tối đa, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các ngân hàng tham gia cho vay xanh.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh các hoạt động đào tạo, tập huấn, nâng cao nhận thức và năng lực cho các bên liên quan về tín dụng xanh và trái phiếu xanh, giúp ngân hàng và doanh nghiệp hiểu rõ hơn về các sản phẩm và quy trình tài chính xanh. Cuối cùng, cần tăng cường hợp tác quốc tế, học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia tiên tiến trong lĩnh vực tài chính xanh, và thu hút đầu tư nước ngoài vào các dự án xanh tại Việt Nam.

Tín dụng xanh là chìa khóa quan trọng để Việt Nam đạt được mục tiêu phát triển bền vững, ứng phó với biến đổi khí hậu, và bảo vệ môi trường. Việc hoàn thiện chính sách, gỡ bỏ rào cản, và tăng cường hỗ trợ là những bước đi cần thiết để thúc đẩy tín dụng xanh thực sự bùng nổ, góp phần vào sự phát triển kinh tế – xã hội đất nước một cách bền vững và hiệu quả.

Kim Khanh

Nguồn tham khảo: vietnamfinance.vn