Hà Lan “khóa cổng” công nghệ Trung Quốc: Cú sốc mới trong cuộc chiến chip

Hà Lan bất ngờ tiếp quản hãng chip Nexperia thuộc sở hữu Trung Quốc, lần đầu tiên áp dụng đạo luật khẩn cấp trong lĩnh vực công nghệ.

Động thái chưa từng có trong ngành bán dẫn châu Âu từ Hà Lan 

Chính phủ Hà Lan vừa kích hoạt Đạo luật Bảo đảm Nguồn cung hàng hóa (Goods Availability Act) để giành quyền kiểm soát tạm thời đối với Nexperia, công ty sản xuất chip có trụ sở tại thành phố Nijmegen. Đây là lần đầu tiên đạo luật này được áp dụng cho lĩnh vực công nghệ, và cũng là dấu mốc thể hiện cách châu Âu đang siết chặt quản lý các doanh nghiệp có vốn Trung Quốc.

Nexperia vốn là một bộ phận tách ra từ tập đoàn Philips, chuyên sản xuất diode và transistor – những linh kiện nền tảng trong xe hơi và thiết bị điện tử. Sau khi được Wingtech Technology, tập đoàn Trung Quốc có phần vốn nhà nước, mua lại hoàn toàn vào năm 2019, Nexperia nhanh chóng mở rộng sản xuất sang Đức, Anh và nhiều nước châu Âu khác.

Theo Bộ Kinh tế Hà Lan, việc can thiệp được đưa ra sau khi cơ quan chức năng phát hiện “thiếu sót nghiêm trọng trong quản trị doanh nghiệp” và “nguy cơ ảnh hưởng đến khả năng cung ứng quốc gia”. Tuy không công bố chi tiết, chính phủ cho biết các dấu hiệu này đủ cơ sở để áp dụng biện pháp đặc biệt nhằm bảo vệ chuỗi cung ứng chip châu Âu.

Quyền kiểm soát tạm thời và cơ chế “giám sát chiến lược”

Theo phán quyết của Tòa án Amsterdam, giám đốc điều hành người Trung Quốc Trương Học Chính (Zhang Xuezheng) bị đình chỉ chức vụ. Một giám đốc độc lập người Hà Lan được chỉ định thay thế, có quyền biểu quyết cao hơn trong các quyết định chiến lược của hội đồng quản trị.

Chính phủ Hà Lan khẳng định biện pháp này không mang tính quốc hữu hóa, mà là “can thiệp giới hạn trong thời gian nhất định” để bảo vệ lợi ích quốc gia. Trong thời gian một năm giám sát, Nexperia không được phép chuyển nhượng tài sản hay thực hiện các thương vụ lớn nếu chưa có sự chấp thuận từ phía nhà nước.

Hoạt động sản xuất và thương mại hàng ngày của công ty vẫn tiếp tục bình thường, song mọi quyết định về chuyển giao công nghệ, đầu tư và hợp tác quốc tế đều phải được xem xét kỹ lưỡng nhằm đảm bảo “an ninh công nghệ” – khái niệm ngày càng được mở rộng trong chính sách công nghiệp châu Âu.

Một nguồn tin nội bộ cho biết Mỹ đã cảnh báo chính phủ Hà Lan rằng nếu Nexperia tiếp tục để ông Trương Học Chính nắm quyền, công ty này có thể bị liệt vào “Entity List” – danh sách đen thương mại của Washington, kéo theo hàng loạt lệnh cấm xuất khẩu công nghệ.

Phản ứng từ Trung Quốc và cộng đồng quốc tế

Ngay sau khi phán quyết được công bố, Wingtech lên tiếng phản đối mạnh mẽ, cho rằng hành động của Hà Lan “mang động cơ chính trị” và “không dựa trên bằng chứng cụ thể”. Tập đoàn khẳng định vẫn giữ quyền lợi kinh tế từ cổ phần nhưng tạm thời mất quyền điều hành, đồng thời cho biết đang xem xét các biện pháp pháp lý và ngoại giao để yêu cầu hủy bỏ quyết định.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc gọi đây là “sự lạm dụng khái niệm an ninh quốc gia” và cảnh báo động thái của Hà Lan có thể “phá vỡ môi trường đầu tư công bằng ở châu Âu”. Bắc Kinh cũng kêu gọi các quốc gia “không chính trị hóa các vấn đề kinh tế và thương mại”, đồng thời khẳng định sẽ bảo vệ lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp Trung Quốc.

Trái lại, Ủy ban châu Âu tỏ thái độ thận trọng nhưng ủng hộ quyền của các quốc gia thành viên trong việc bảo vệ công nghệ trọng yếu. Giới quan sát nhận định hành động của Amsterdam phù hợp với xu hướng chung của phương Tây – kiểm soát đầu tư và hạn chế ảnh hưởng công nghệ từ Trung Quốc, đặc biệt trong các lĩnh vực nhạy cảm như bán dẫn, AI và năng lượng xanh.

Hệ lụy lâu dài: Khi “an ninh công nghệ” thay thế “tự do thị trường”

Hà Lan là mắt xích trọng yếu trong chuỗi cung ứng chip toàn cầu, đặc biệt thông qua ASML – công ty duy nhất sản xuất thiết bị in thạch bản EUV tiên tiến. Vì vậy, mọi rủi ro liên quan đến các doanh nghiệp bán dẫn hoạt động trong nước đều được xem là vấn đề chiến lược quốc gia.

Các chuyên gia nhận định vụ Nexperia là bước ngoặt chính sách: châu Âu đang chuyển từ tư duy “tự do kinh tế tuyệt đối” sang “chủ quyền công nghệ”, coi công nghệ là yếu tố an ninh quốc gia thay vì chỉ là hàng hóa thương mại. Đức, Pháp và Anh được dự đoán sẽ theo dõi sát diễn biến để xây dựng khuôn khổ pháp lý tương tự.

Về phía Wingtech, tập đoàn tuyên bố “sẽ không khuất phục trước áp lực chính trị bên ngoài” và có thể khởi kiện tại tòa án quốc tế. Nếu xảy ra, vụ việc có thể kéo dài, làm gia tăng căng thẳng trong quan hệ thương mại Trung Quốc – châu Âu, vốn đã chịu ảnh hưởng từ các biện pháp kiểm soát công nghệ do Mỹ dẫn đầu.

Chip – chiến trường mới của quyền lực toàn cầu

Từ một quyết định hành chính tại Hà Lan, vụ Nexperia phản chiếu bức tranh lớn hơn: công nghệ đang trở thành trung tâm của cạnh tranh quyền lực thế giới. Khi Mỹ, Trung Quốc và châu Âu đều coi bán dẫn là “xương sống chiến lược”, mọi thay đổi nhỏ trong cấu trúc sở hữu cũng có thể tạo ra làn sóng địa chính trị.

Vụ việc cho thấy châu Âu không còn đứng ngoài cuộc. Trong kỷ nguyên mới, chip không chỉ là con chip, mà là biểu tượng của năng lực quốc gia, chủ quyền công nghệ và sức mạnh chính trị. Và giữa những “làn đạn” đó, các doanh nghiệp như Nexperia trở thành nạn nhân điển hình – nơi kinh tế, công nghệ và chính trị hòa lẫn trong một cuộc chơi không còn ranh giới.

Thùy Linh

Các tin tức liên quan đến Công nghệ