Đất hiếm toàn cầu đối mặt bất ổn, Mỹ – Úc tăng cường hợp tác

Đất hiếm, khoáng sản quan trọng cho năng lượng sạch, đang đối mặt với bất ổn chuỗi cung ứng do Trung Quốc siết xuất khẩu. Thỏa thuận 8,5 tỷ USD giữa Mỹ và Úc nhằm đa dạng hóa nguồn cung đất hiếm, giảm phụ thuộc vào Trung Quốc và đảm bảo an ninh kinh tế.

Trung Quốc kêu gọi ổn định chuỗi cung ứng

Trung Quốc, quốc gia chiếm 60% sản lượng đất hiếm toàn cầu, kêu gọi các nước giàu tài nguyên khoáng sản, như Mỹ và Úc, chủ động ổn định chuỗi cung ứng đất hiếm. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc nhấn mạnh rằng chuỗi cung ứng toàn cầu hình thành từ lựa chọn thị trường và doanh nghiệp, đòi hỏi hợp tác kinh tế minh bạch để đảm bảo an ninh và ổn định.

Động thái này được đưa ra sau khi Trung Quốc áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm nghiêm ngặt từ đầu tháng 10/2025, nhằm hạn chế sử dụng khoáng sản trong quân sự và các lĩnh vực nhạy cảm. Điều này gây lo ngại về bất ổn chuỗi cung ứng đất hiếm, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu tăng mạnh do chuyển đổi năng lượng sạch.

Thỏa thuận Mỹ – Úc tăng cường nguồn cung

Ngày 20/10/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Úc Anthony Albanese ký thỏa thuận trị giá 8,5 tỷ USD tại Nhà Trắng, tập trung vào phát triển nguồn cung đất hiếm và khoáng sản quan trọng. Thỏa thuận nhằm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc, đảm bảo Mỹ tiếp cận nguồn khoáng sản cần thiết cho công nghệ và năng lượng sạch.

Tổng thống Trump cho biết thỏa thuận sẽ giúp Mỹ có nguồn cung đất hiếm dồi dào trong vòng một năm tới. Úc, với trữ lượng đất hiếm lớn thứ tư thế giới và khai thác khoảng 50% lithium toàn cầu, là đối tác chiến lược trong kế hoạch đa dạng hóa chuỗi cung ứng đất hiếm.

Tác động của hạn chế xuất khẩu

Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc đã gây lo ngại cho các nhà sản xuất, đặc biệt trong ngành ô tô phương Tây. Các công ty này cảnh báo rằng hạn chế có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng, ảnh hưởng đến sản xuất xe điện và công nghệ năng lượng sạch.

Nhu cầu đất hiếm dự kiến tăng mạnh trong những năm tới, khi thế giới đẩy nhanh chuyển đổi sang năng lượng tái tạo. Trung Quốc, với vai trò thống trị chuỗi cung ứng đất hiếm, tạo ra thách thức chiến lược cho các quốc gia phương Tây, như Mỹ đã từng cảnh báo về rủi ro phụ thuộc vào nguồn cung từ một quốc gia duy nhất.

Vai trò của Úc trong chuỗi cung ứng

Úc đang nổi lên như một trung tâm cung ứng đất hiếm quan trọng. Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Úc thu hút 64 triệu USD đầu tư vào thăm dò đất hiếm trong năm qua, chiếm 45% tổng đầu tư toàn cầu. Một nhà máy tinh chế đất hiếm tại Tây Úc dự kiến bắt đầu sản xuất vào năm 2027, đánh dấu bước tiến trong việc xây dựng chuỗi cung ứng độc lập.

Giáo sư Rick Valenta từ Đại học Queensland nhận định Úc có lực lượng lao động kỹ năng cao trong khai thác và xử lý đất hiếm. Tuy nhiên, việc phát triển sản xuất hạ nguồn vẫn cần hỗ trợ tài chính từ các thỏa thuận như hợp tác Mỹ – Úc để vượt qua giai đoạn then chốt.

Cơ hội từ các thị trường mới

Ngoài Úc, các quốc gia giàu tài nguyên như Pakistan cũng đang định vị mình là trung tâm cung ứng đất hiếm. Tháng trước, Pakistan ký biên bản ghi nhớ với Mỹ để cung cấp khoáng sản quan trọng, mở ra cơ hội đa dạng hóa nguồn cung đất hiếm toàn cầu.

George Cheveley từ Ninety One cho rằng thỏa thuận Mỹ – Úc là bước đi cần thiết để giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, nhưng lĩnh vực đất hiếm vẫn mang tính chính trị hóa cao. Các khoản đầu tư công, dù cần thiết, có thể khó đạt hiệu quả kinh tế nếu không được quản lý tốt.

Thách thức và triển vọng

Việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng đất hiếm đòi hỏi đầu tư dài hạn vào khai thác, tinh chế và công nghệ. Mỹ và Úc cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng năng lực sản xuất hạ nguồn, từ đó giảm rủi ro phụ thuộc vào Trung Quốc. Các dự án như nhà máy tinh chế tại Tây Úc là bước đi quan trọng, nhưng cần thêm vốn và chính sách hỗ trợ.

Ngành công nghiệp đất hiếm cũng đối mặt với thách thức về chi phí và hiệu quả kinh tế. Các quốc gia phương Tây cần phát triển công nghệ tinh chế tiên tiến để cạnh tranh với Trung Quốc, vốn có lợi thế về quy mô và chi phí thấp.

Khuyến nghị cho doanh nghiệp và chính phủ

Theo nhận định từ 60s Hôm Nay, thỏa thuận Mỹ – Úc mở ra cơ hội lớn cho chuỗi cung ứng đất hiếm, nhưng cần quản lý hiệu quả để đảm bảo tính bền vững. Doanh nghiệp trong ngành ô tô và năng lượng sạch nên đa dạng hóa nguồn cung khoáng sản, hợp tác với các quốc gia như Úc và Pakistan.

Chính phủ Mỹ và Úc cần tiếp tục đầu tư vào hạ tầng khai thác và tinh chế đất hiếm, đồng thời xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân. Các quốc gia khác, như Việt Nam, có thể học hỏi mô hình này để tham gia chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng.

Đất hiếm toàn cầu đang đối mặt với bất ổn do Trung Quốc siết xuất khẩu, thúc đẩy Mỹ và Úc ký thỏa thuận 8,5 tỷ USD để đa dạng hóa nguồn cung. Với vai trò ngày càng quan trọng trong năng lượng sạch, đất hiếm đòi hỏi sự hợp tác quốc tế chặt chẽ để đảm bảo chuỗi cung ứng ổn định và bền vững.

Chí Toàn 

Nguồn tham khảo: Tinnhanhchungkhoan.vn