Doanh nghiệp nhỏ và vừa đối mặt thách thức trong chuyển đổi xanh

Doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam đang gặp khó khăn trong việc chuyển đổi xanh do thiếu vốn, công nghệ và nhân lực. Để thành công, các doanh nghiệp cần chiến lược thực chất và sự hỗ trợ từ chính sách để tránh “bẫy chi phí”.

Khó khăn trong tiếp cận vốn xanh

Doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) tại Việt Nam, chiếm phần lớn trong tổng số doanh nghiệp, đang đối mặt với bài toán nan giải khi thực hiện chuyển đổi xanh. Theo TS. Phạm Việt Anh, chuyên gia về quản lý bền vững, để tiếp cận vốn xanh, các doanh nghiệp phải chứng minh hiệu quả kinh doanh, không chỉ tính bền vững. Tuy nhiên, nguồn vốn xanh từ ngân hàng thương mại hiện chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ trong tổng dư nợ, đi kèm điều kiện giám sát khắt khe và chi phí vay cao hơn vốn thông thường.

TS. Việt Anh nhấn mạnh rằng các doanh nghiệp SMEs thường rơi vào vòng luẩn quẩn: thiếu vốn để đầu tư công nghệ, thiếu công nghệ để đáp ứng yêu cầu xanh và thiếu nhân lực có kỹ năng để triển khai các dự án bền vững. Ví dụ, việc sản xuất hữu cơ hay tái chế đòi hỏi đầu tư lớn, trong khi nhập khẩu công nghệ lại càng tốn kém, khiến nhiều doanh nghiệp nhỏ chùn bước.

Chuyển đổi xanh đòi hỏi tái cấu trúc

Chuyển đổi xanh không đơn giản là thay đổi nhỏ như sử dụng bóng đèn LED hay trồng cây. Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, đây là quá trình tái cấu trúc mô hình kinh doanh, từ áp dụng năng lượng tái tạo, xử lý chất thải đến phát triển sản phẩm sinh thái. Tuy nhiên, tại Việt Nam, chỉ 20–30% rác thải được xử lý bằng công nghệ hiện đại, phần lớn vẫn chôn lấp hoặc đốt, gây ô nhiễm thứ cấp và cản trở mục tiêu kinh tế tuần hoàn.

Doanh nghiệp SMEs cần đầu tư vào các tiêu chuẩn như ISO26000 về trách nhiệm xã hội hoặc các tiêu chuẩn quản lý năng lượng để từng bước chuyển đổi. Tuy nhiên, với nguồn lực hạn chế, việc đáp ứng các yêu cầu này là một thách thức lớn đối với các doanh nghiệp nhỏ.

Nguy cơ bẫy chi phí

TS. Việt Anh cảnh báo rằng nếu không chuẩn bị kỹ lưỡng, các doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể rơi vào “bẫy chi phí” khi chuyển đổi xanh. Chi phí tăng cao từ đầu tư công nghệ và sản xuất bền vững có thể đẩy giá thành sản phẩm lên, làm mất lợi thế cạnh tranh. Đồng thời, các doanh nghiệp này khó đáp ứng điều kiện để nhận chứng chỉ xanh quốc tế, khiến nỗ lực chuyển đổi không đạt hiệu quả mong muốn.

Ví dụ từ Unilever cho thấy ngay cả các tập đoàn lớn cũng phải điều chỉnh sáng kiến xanh khi đối mặt với áp lực lợi nhuận từ cổ đông. Tại châu Âu, các chính sách xanh đã được nới lỏng để bảo vệ năng lực cạnh tranh, cho thấy khoảng cách giữa lý tưởng và thực tế trong chuyển đổi xanh.

Chiến lược thực chất cho SMEs

Để vượt qua thách thức, doanh nghiệp nhỏ và vừa cần một chiến lược chuyển đổi xanh dựa trên thực lực. TS. Việt Anh đề xuất ba nguyên tắc: làm thật, sửa sai nhanh và không nói quá. Các doanh nghiệp cần bắt đầu từ các bước nhỏ như tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng, giảm tác động xấu, tiến tới trung hòa carbon và cuối cùng là mục tiêu không phát thải.

Doanh nghiệp cũng nên coi chuyển đổi xanh là đầu tư dài hạn, không phải chi phí ngắn hạn. Ngoài vốn tín dụng, các công ty có thể huy động vốn sáng tạo, vốn cổ phần hoặc tận dụng bản quyền và thương hiệu để tăng sức hút với nhà đầu tư.

Vai trò của chính sách nhà nước

Để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, TS. Việt Anh cho rằng Nhà nước cần xây dựng chính sách rõ ràng, bao gồm thuế môi trường để hạn chế hành vi gây ô nhiễm, khuyến khích tiêu dùng bền vững và luật chống “tẩy xanh”. Ngoài ra, việc phát triển thị trường chứng khoán và trái phiếu xanh sẽ tạo thêm kênh huy động vốn cho các doanh nghiệp SMEs.

Việt Nam cũng cần tranh thủ các cam kết vốn khí hậu quốc tế để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ. Việc thành lập các ngân hàng nhỏ chuyên phục vụ SMEs và chính sách giảm thuế cho đầu tư công nghệ xanh, tái chế cũng là giải pháp thiết thực.

Triển vọng và khuyến nghị

Theo nhận định từ 60s Hôm Nay, chuyển đổi xanh là xu hướng không thể đảo ngược, nhưng doanh nghiệp nhỏ và vừa cần sự hỗ trợ cụ thể để tránh “bẫy chi phí”. Các doanh nghiệp nên bắt đầu từ các bước chuyển đổi từng phần, dựa trên năng lực tài chính và công nghệ, đồng thời hợp tác với các đối tác nhỏ để tạo hệ sinh thái bền vững.

Nhà nước cần đẩy mạnh cải cách thể chế, đơn giản hóa thủ tục và tăng cường vận động quốc tế để thu hút dòng vốn xanh. Doanh nghiệp nhỏ cũng cần nâng cao năng lực quản lý và minh bạch để đáp ứng yêu cầu từ các quỹ đầu tư và ngân hàng.

Doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn trong chuyển đổi xanh do thiếu vốn, công nghệ và nhân lực. Để thành công, các doanh nghiệp cần chiến lược thực chất, dựa trên năng lực thực tế và sự hỗ trợ từ chính sách nhà nước. Chuyển đổi xanh không chỉ là xu hướng mà còn là cơ hội để doanh nghiệp SMEs phát triển bền vững, nhưng cần tránh “tẩy xanh” và bẫy chi phí để đảm bảo hiệu quả lâu dài.

Chí Toàn 

Nguồn tham khảo: Vietnamfinance.vn