Mua sắm online, đẩy lùi hàng giả, bảo vệ người dùng

Thương mại điện tử 2025, hàng giả tinh vi đe dọa người mua sắm
Ngày 14/3/2025, tại Hà Nội, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước phối hợp với Hiệp hội chống hàng giả REACT tổ chức hội thảo chuyên đề về chống gian lận thương mại và bảo vệ người tiêu dùng trong lĩnh vực thương mại điện tử. Sự kiện nằm trong chuỗi hoạt động hưởng ứng Ngày Quyền của Người tiêu dùng Việt Nam (15/3), nhấn mạnh vai trò của mua sắm online trong đời sống hiện đại và những thách thức đi kèm.
Thương mại điện tử tại Việt Nam đang phát triển vượt bậc, trở thành một trong những thị trường tiềm năng nhất khu vực ASEAN. Từ giai đoạn đại dịch Covid-19, kinh doanh trực tuyến đã chứng minh sức mạnh khi hỗ trợ nhiều ngành nghề duy trì hoạt động kinh tế. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này cũng kéo theo mặt trái: hàng giả, hàng cấm và sản phẩm không rõ nguồn gốc tràn lan trên các sàn giao dịch online.
Theo Phó Cục trưởng Nguyễn Thanh Bình, các đối tượng xấu lợi dụng nền tảng số để buôn bán trái phép, thậm chí lừa đảo chiếm đoạt tài sản hoặc tuyên truyền nội dung vi phạm an ninh quốc gia.
Năm 2024, lực lượng Quản lý thị trường ghi nhận hơn 3.400 vụ vi phạm liên quan đến thương mại điện tử, trong đó 1.256 vụ liên quan đến hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ (SHTT). Tổng số tiền phạt hành chính đạt khoảng 1,9 triệu USD, với giá trị hàng hóa tịch thu gần 2 triệu USD. Các mặt hàng bị làm giả thường là sản phẩm có thương hiệu nổi tiếng, từ hóa mỹ phẩm, thực phẩm chức năng đến thời trang và đồ gia dụng. Hành vi vi phạm ngày càng tinh vi, với quy mô lớn và phạm vi trải rộng khắp các nền tảng trực tuyến.
Hội thảo cũng trưng bày các sản phẩm thật – giả để hướng dẫn người tham dự nhận diện, từ đó nâng cao nhận thức cho cả người tiêu dùng lẫn cơ quan thực thi. Ông Nguyễn Đức Lê từ Cục Quản lý thị trường nhấn mạnh, Đề án chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử (ban hành theo Quyết định 319/QĐ-TTg ngày 29/3/2023) là bước đi quan trọng để xây dựng môi trường mua sắm lành mạnh. Năm 2025, đề án sẽ được tổng kết để đánh giá hiệu quả và lên kế hoạch giai đoạn mới.

Tác động hàng giả, thiệt hại kinh tế và niềm tin người mua sắm
Hàng giả không chỉ là vấn đề pháp lý mà còn gây tổn thất lớn về kinh tế và niềm tin. Với 1.256 vụ hàng giả và xâm phạm SHTT trong tổng số 3.400 vụ vi phạm năm 2024, tỷ lệ này chiếm hơn 36%, cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn nạn trên không gian số. So với năm 2020 – khi thương mại điện tử bắt đầu bùng nổ do Covid-19 – số vụ vi phạm đã tăng gần gấp đôi, phản ánh sự gia tăng cả về quy mô và tính phức tạp.
Đối với doanh nghiệp chân chính, hàng giả làm suy giảm doanh thu và uy tín. Sản phẩm chính hãng thường có giá cao hơn do chi phí sản xuất, kiểm định chất lượng và xây dựng thương hiệu, nhưng khi hàng giả tràn vào với giá rẻ, người tiêu dùng dễ bị đánh lừa bởi mức giá hấp dẫn. Điều này dẫn đến tình trạng ế ẩm, buộc nhiều công ty phải cắt giảm sản xuất hoặc chuyển đổi ngành nghề. Chẳng hạn, một thương hiệu thời trang nổi tiếng có thể mất hàng trăm triệu đồng mỗi tháng chỉ vì hàng nhái kém chất lượng chiếm lĩnh thị trường online.
Người mua sắm cũng chịu thiệt hại không nhỏ. Hàng giả thường không đảm bảo tiêu chuẩn an toàn, như mỹ phẩm gây dị ứng hoặc thực phẩm chức năng không rõ thành phần. Khi niềm tin vào các sàn thương mại điện tử suy giảm, người tiêu dùng có xu hướng hạn chế mua sắm online, làm chậm lại đà tăng trưởng của ngành. Dữ liệu 3.400 vụ vi phạm cho thấy sự cần thiết của việc phối hợp giữa cơ quan chức năng, doanh nghiệp và người dùng để xử lý tận gốc vấn đề.
Hành vi lừa đảo qua thương mại điện tử cũng đáng lo ngại. Các đối tượng không chỉ bán hàng giả mà còn dùng chiêu trò chiếm đoạt tài sản, như giả danh giao hàng hoặc hủy đơn hàng bất ngờ. Điều này đòi hỏi người tiêu dùng phải nâng cao cảnh giác, đồng thời cần hệ thống pháp lý chặt chẽ hơn để bảo vệ quyền lợi.
Dự báo thị trường mua sắm, công nghệ và pháp lý lên ngôi
Năm 2025 hứa hẹn là bước ngoặt cho thương mại điện tử Việt Nam khi các giải pháp chống hàng giả được đẩy mạnh. Việc Tổng cục Quản lý thị trường ký hợp tác với Cục Công nghiệp an ninh (Bộ Công an) để xây dựng hệ thống phần mềm truy vết hàng hóa là tín hiệu tích cực. Dự kiến, hệ thống này sẽ thí điểm với sách giáo khoa trong năm 2025, trước khi mở rộng sang các mặt hàng khác. Công nghệ này giúp xác định nguồn gốc sản phẩm, khóa các giao dịch đáng ngờ và cung cấp dữ liệu cho cơ quan thực thi.
Trong tài chính, cổ phiếu của các công ty thương mại điện tử lớn như Shopee, Lazada (nếu niêm yết) hoặc doanh nghiệp công nghệ hỗ trợ chống giả có thể tăng giá nhờ xu hướng minh bạch hóa thị trường. Nhà đầu tư nên theo dõi các doanh nghiệp đầu tư vào giải pháp truy xuất nguồn gốc, vì đây là lĩnh vực tiềm năng trong bối cảnh người tiêu dùng đòi hỏi chất lượng cao hơn. Về bất động sản, nhu cầu kho bãi và trung tâm phân phối cho thương mại điện tử sẽ tăng, đặc biệt tại TP.HCM và Hà Nội, nơi giao dịch online chiếm tỷ trọng lớn.
Tại 60s Hôm Nay, chúng tôi nhận định người mua sắm cần ưu tiên các sàn uy tín và kiểm tra kỹ thông tin sản phẩm trước khi đặt hàng. Doanh nghiệp nên hợp tác với cơ quan chức năng và nền tảng số để nhanh chóng phát hiện, xử lý hàng giả, đồng thời đầu tư vào công nghệ bảo mật. Nhà đầu tư cá nhân có thể cân nhắc giữ 20-30% danh mục ở cổ phiếu công nghệ và logistics, nhưng cần thận trọng với biến động ngắn hạn do chi phí triển khai hệ thống mới.
Phạm Thanh Hiền từ React Việt Nam đề xuất tăng cường phối hợp giữa thương hiệu, cơ quan thực thi và sàn thương mại điện tử, đồng thời xây dựng kênh cảnh báo sớm từ phản hồi người dùng. Nếu thành công, thương mại điện tử Việt Nam có thể duy trì tốc độ tăng trưởng 20%/năm như thập kỷ qua, nhưng thách thức nằm ở việc hoàn thiện pháp lý và nâng cao nhận thức cộng đồng.
Phương Thảo
Nguồn tham khảo: Nhân Dân